فضای شهری یکی از عناصر ساخت فضایی شهر است که هموار ه با تاریخ یک ملت در ادوار مختلف بوجود می آید ، شکل می گیرد و دگرگون می شود . این عنصر که فعالیت های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی یا سیاسی همواره در آن جریان داشته، همیشه با قلب تاریخ شهر می تپیده و سرگذشت شهر را رقم می زده است . چون بیشتر فضاهای شهری با ارزش به دورانهای گذشته تعلق دارد، بنابراین نباید گمان کرد که فضای شهری عنصری است قدیمی و شهر ا مروز بدان نیاز ندارد .

چگونه می توان به ساخت شهرچهره ای انسانی تر بخشید ؟ ناگزیر باید به فضاهایی روی آورد که همگانی اند و زنده ترین حرکتهای شهری در آنها رخ می دهد. تاریخ شهر نشان می دهد که در گذشته علیرغم وجود مشکلات زندگی شهری , زندگی انسان، طبیعی تر بوده در نتیجه شهرهای قدیمی شکل انسانی تری به خود گرفته است . گرفتگی و اندوه در زندگی شهری امروز نیز نشان می دهد که باید به فعالیت و تحرک اجتماعی و فرهنگی در شهر توجه داشت . این نکته در خور توجه است که هر گونه فضایی را در شهر نمی توان فضای شهری دانست، بلکه ارتباطات ویژه بصری و حرکتی در فضایی با خصوصیات گفته شده موجد فضای شهری است و در غیر این صورت حفره ای بیش میان ساختمانها نخواهیم داشت . دو عنصر اساسی ساخت فضایی شهر عبارتند از میدان و خیابان .

 میدان: میدان یا حیاط عمومی شهر و محله از همان آغاز ، از عهد باستان گرفته تا امروز ، نقش جمع کردن خانه ها یا عناصر شهری و محله ای را داشته است. در واقع همین جمع شدن و گرد آمدن عناصر حول یک فضاست که میدان ایجاد می کند.

 در دوره اسلامی، میدان نقش فصل مشترک مسجد و بازار را به عهده می گیرد تا جایی که از لحاظ وسعت از هر دوی آنها بزرگتر می شود و مهمترین بناها اعم از مذهبی , تجاری و حکومتی با بهترین شکل در اطراف آن مستقر می شود. میدان نقش جهان , زنده ترین نمونه این نوع میدانهاست .

در دوره قاجار میدان تکامل می یابد و علاوه بر میدانهای بزرگ شهری ، محلات نیز به تناسب امکانات مردم محله صاحب میدان می شوند. البته به علت کوچکتر بودن این میادین به آنها، میدانچه نیز می گویند . میدانچه نیز فصل مشترک مسجد محله, حسینیه و بازارچه است.

موقعیت جغرافیایی و خصوصیات اقلیمی و جوی شهر گرگان

شهر گرگان يكي از شهرهاي سواحل درياي خزر و مركز استان گلستان مي باشد كه در عرض جغرافيايي َ49 ‚ ْ36 و طول ْ54 ‚ َ28 شرقي و با ارتفاع 155 متر از آبهاي آزاد و در جنوب شرقي درياي خزر و در دامنه كوه شاهوار بر سر   راه كشوري تهران به مشهد واقع شده است .

شهرستان گرگان منطقه اي كوهستاني و مرتفع است كه از شمال به شهرستان گنبد و بندرتركمن ، از سمت شرق به شهرستانهاي گنبد و علي آباد و از جنوب به شهرستانهاي دامغان و شاهرود ( كه به وسيله رشته كوه البرز از گرگان جدا مي شوند ) از مغرب به شهرستان كردكوي و بندر تركمن و درياي خزر محدود مي شود .  وجود راه آهن گرگان به بندر تركمن و ساري و تهران و پيوند آن با راه آهن سراسري , همچنين راه آسفالته گرگان به ساري و تهران از جانب غرب ، گرگان به مشهد از جانب شرق و راه گرگان به شاهرود و نيز راههاي فرعي ديگري كه اين شهر را به نقاط مختلف داخلي و خارجي شهرستان مرتبط مي كند ، موجب سهولت بيشتر حمل ونقل محصولات كشاورزي و مايحتاج مورد نياز شده و شهرستان گرگان را به عنوان بزرگترين شهر در استان گلستان مطرح مي سازد .

روند رشد شهر گرگان یا استر آباد

          در مورد سابقه نام استر آباد چند روايت وجود دارد.شهر داراي پنج دروازه بوده است . اين دروازه ها ( كه محل تقاطع راههاي مختلف بوده اند  مي توانند علل و نحوه رشد شهر را نشان دهند. پنج دروازه شهر عبارت بودند از دروازه شرقي به طرف گرگان قديم مي رفته ، دروازه غربي به طرف مازندران و دروازه جنوبي بنام چهل دختران كه به طرف كوهستان مي رفته است. و بالاخره دروازه پنجم بنام دنكوان كه در آن رفت و آمدي صورت نمي گرفته است. همچنين در هر سمت شهر يك محله شرقي كنار دروازه خراسان بوجود آمده و هر سه محله با راه اصلي به هم متصل مي شدند ضمناً علاوه بر بازار اصلي كه در محله شرقي بودند ، گذر دوشنبه در محله غربي و گذر چهارشنبه نيز در محله شمالي ( كه احتمالاً محل بازار هاي هفتگي بودند ) قرار داشتند. نام سه محله اصلي عبارتند از :

            1- نعلبندان در مشرق شهر و كنار دروازه خراسان

            2- سبز مشهد در شمال و كنار دروازه گرگان قديم

            3- ميدان در غرب و كنار دروازه مازندران

          هر محله علاوه بر بازار يا بازارچه داراي مسجد يا تكيه ، حمام و مدرسه و آب انبار بوده است كه كم و بيش تا به امروز شكل خود را حفظ كرده اند.

          به نظر مي رسد كه محله ميدان به صورت قديمي ترين محله اين سكونت گاه در زماني كه يك آبادي بوده  شكل گرفته است و سپس دو محله شرقي و شمالي در كنار راههاي اصلي رشد كردند. پس از آن شهر به طرف شرق و شمال شرقي رشد كرده اما از طرف غرب به خاطر وجود خندق و باروو جنوب به علت وجود كوهها و جنگل  رشد كمتري داشته است . از سمت شرق و جنوب شرقي محلات شير كش ، پايسرو ، ميخچه گران بوجود آمد و از سمت شمال شرق محلات  چهارشنبه ، سرپيرودباغان  به محله اصلي سبزه مشهد اضافه شد و در دوره هاي بعدي محله بلوچ در جنوب شرقي بوجود آمد كه تا حدي دور افتاده بوده و بعد با رشد شهر با آن ادغام شد.

ویژگیهای فضای ورودی در شهرهای قدیم ایران

ویژگیهای ادراکی فضا

—دعوت کردن

—هویت بخشیدن

—ایجاد حس ورود

—آماده ساختن برای درک فضای جدید

—برقراری ارتباط ادراکی و بصری بین دو فضا

بررسي مؤلفه هاي كيفيت محيط در فضاي ورودي شهرها

فضاي ورودي شهرها به عنوان مفصل اتصال دهنده فضاي طبيعي خارج و فضاي مصنوعي داخل شهر و به عنوان برقرار کننده ارتباط ميان شهر و پيرامونش از برخي الگوهاي ارتباط فضايي پيروي مي کند.
گسترش خودبه خود وتوسعه بي رويه و بدون برنامه شهرها و توجه نکردن به الگوهاي توسعه فضايي مناسب باعث ضعف در شکل و محتواي فضاهاي ورودي شهرها در ايران گرديده است.
از آنجا که فضاي ورودي در شهرها به عنوان يکي از فضاهاي شهري محسوب مي شود و حتي مي توان آن را به عنوان اولين فضا در برخورد با پديده شهر تصور کرد، توجه به مفهوم ورودي و الگوهاي رايج ارتباط فضايي اين پديده يکي از اساسي ترين مطالعات در توجه به رويکرد فضاهاي شهري است. بنابر اين براي دستيابي به راهکارهاي مناسب در طراحي و ساماندهي ورودي کنوني شهرها ، ابتدا توجه به ماهيت مفهوم ورودي و شناخت پديده اي اين موضوع و همچنين توجه به ويژگي هاي آن يکي از اساسي ترين موضوعاتي است که در طراحي ورودي شهرها بايد در نظر گرفت.
 

 ارزیابی مولفه های کیفیت

سه حوزه تقسیم بندی شده فضای ورودی شهر علیرغم وجوه مشترک بسیار دارای تفاوتهایی در فرم و محتوا هستند که با بررسی آن در هر یک اقداماتی متناسب با نیاز و جایگاه منطقه مورد مطالعه انجام می گیرد.در بررسی حوزه ورودی جزئی تر کردن هر یک از مولفه ها برای وضوح بیشتر مساله ابزار مناسبی برای دسته بندی بهتر ویژگیهای فرمی عملکردی و معنایی خواهد بود

میدان مازندران تا چهارمیدان

•تحلیل فضاهای شهری

جدول swot

بلوک بندی