کتاب کاوشی در امثال و حکم فارسی شامل مآخذ و داستان های امثال شیرین فارسی می باشد. مَثَل در هر ملتی نماینده افکار و روحیات آن ملت است و چه بسا با شناخت ریشه یک مثل بتوان به قدرت فکر و چگونگی اصالت اجتماعی و ذوق ملتی پی برد.
یکی از ضرب المثل های کتاب « کاوشی در امثال و حکم فارسی » :
( آب برای من ندارد ، نان برای تو که دارد )
شرح: این مثل برگرفته از این داستان است: گویند وقتی حاج میزا آقاسی وزیر محمد شاه قاجار به حفر قناتی امر داده بود روزی که به بازدید چاه ها رفت ، مقنی اظهار داشت که کندن قنات در این جا بی حاصل است ، چه این زمین آب ندارد. حاج میزا آقاسی در جوابش گفت : بله اگر : آب برای من ندارد نان که برای تو دارد.