حزب توده در آغاز به عنوان یک حزب ملّی و میهنی عمل می‌کرد و به همین جهت بسیاری از هنرمندان، استادان، نویسندگان و روشنفکران میهن‌پرست ایران را به خود جلب کرده بود. نوآوری در هنر و ادبیـّات و شعار مبارزه برای حفظ استقلال و تمامیـّت ارضی کشور، برقراری آزادی و دموکراسی، تأمین حقوق فردی و آزادی‌های اجتماعی، مبارزه با فقر و فساد و پیکار با امپریالیسم انگلیس و..." حزب توده را به پایگاهی برای نیروهای میهن‌پرست و ترقیخواه تبدیل کرده بود .
امـّا با سیطره ی جناح هوادار شوروی، این حزب بتدریج به ابزاری در خدمت منافع دولت شوروی بدل شد که طی آن، منافع ناسیونالیستی ایران قربانی مصالح انترناسیونالیستی اردوگاه شوروی گردید.