محمد بن یعقوب کُلینی معروف به «ثقةالاسلام کلینی» (درگذشت ۳۲۹ق)، از محدثان بزرگ شیعه و مؤلف کتاب کافی از معتبرترین مجموعه روایی شیعه و از کتب اربعه به حساب می‌آید. او در زمان غیبت صغرای امام مهدی(عج) به دنیا آمده و برخی از محدثان که بدون واسطه از امام عسکری(ع) یا امام هادی(ع) حدیث شنیده بودند را ملاقات کرده است. گفته‌اند کلینی در نقل حدیث دقت بسیاری داشته است. ابن قولویه، محمد بن علی ماجیلویه قمی، احمد بن محمد زراری از جمله شاگردان اویند.
معرفی کتاب
اصول کافی عنوان بخش اول از بخش‌های سه‌گانه كتاب حدیثی الکافی است. در این بخش، احادیث مربوط به اعتقادات شیعه و زندگی امامان شیعه و برخی از احادیثی که درباره رفتارهای فرد مسلمان سخن می‌گوید، گردآوری شده است (۳۷۸۵ حدیث).
نویسنده در دو بخش دیگر کتاب به روایات فقهی و مواعظ اخلاقی پرداخته است.[۱][یادداشت ۱]
از آنجا که در بین کتب اربعه فقط الکافی به روایات عقیدتی پرداخته است، این بخش از این کتاب همیشه مورد توجه شیعیان بوده است و به همین دلیل به صورت مجزا نیز منتشر شده است. علمای شیعه شرح‌های متعددی بر آن نگاشته‌اند، چنان‌که ترجمه آن نیز مَدِّ نظر بوده و چند ترجمه به زبان فارسی از آن منتشر شده است.
ابواب اصول کافی
اصول کافی در هشت بخش کلی شکل گرفته است که کلینی هر یک از این بخش‌ها را با عنوان «کتاب» معرفی کرده است. این عناوین کلی عبارت‌اند از:
- کتابُ العقل و الجهل با ۳۶ روایت
- کتاب فَضل العِلم که در ۲۲ باب شکل گرفته است.
- کتابُ التَوحید که دارای ۳۵ باب است.
- کتابُ الحُجَّةکه خود شامل ۱۳۰ باب است و احادیثی در آن جمع شده که ضرورت امامت، اسامی امامان شیعه، صفات ائمه، زندگی آنان و دلایل اثبات امامت ایشان را بیان می‌کنند.
- کتابُ الایمان والکُفر که دارای ۲۰۹ باب است.
- کتابُ الدعاء با ۶۰ باب
- کتابُ فَضل القرآن در ۱۴ باب
- کتابُ العِشْرَة که دارای ۲۹ باب است.
نخستین کتاب اصول کافی کتاب العقل و الجهل است ونخستین روایتش از امام باقر(ع) درباره جایگاه عقل در خلقت و معیار بودنش برای تکالیف الهی و کیفر و پاداش است. [۲] [یادداشت ۲] آخرین کتاب اصول کافی کتاب العشره است و آخرین بابش بَابُ النَّهْيِ عَنْ إِحْرَاقِ الْقَرَاطِيسِ الْمَكْتُوبَةِ باب نهى از سوزاندن كاغذهاى نوشته شده است و روایت پایانی کتاب اصول کافی از امام کاظم (ع) در باره آنچه نام خداى عز و جل بر پشت آن نوشته شده فرمود:آن را با آب بشوى