شناسایی معیارهای عام شکل گیری بافت های روستایی درایران
چکیده
بافت كالبدي روستاها علاوه بر دخالت مستقيم افراد جامعه از عوامل محيطي نيز تأثير مي پذيرند. شدت تأثيرگذاري اين عوامل گاه بواسطه توانايي هاي انساني کاهش مي يابد ولي همواره تأثيرات خود را بر شکل بندي کالبد و سازمان فضايي روستا حفظ مي کند. بنابراين خصوصيات کالبدي روستاها تحت تأثير دو گروه کلي عوامل مرتبط با محيط يا طبيعت و انسان شکل مي گيرد. بافت هاي روستايي حاوي اطلاعات مفيدي براي ارزيابي ميزان تأثيرپذيري فرايند شكل گيري و توسعه طبيعي كالبد روستاها از عوامل مختلف محيطي ـ اقليمي، اقتصادي و اجتماعي ـ فرهنگي هستندکه در بسياري از روستاهاي كشورنیزحضورو تداوم دارند.این مقاله با هدف شناسایی الگوهای شکل گیری و تکامل بافت های روستایی کشور متاثر از عوامل مذکور است.
مقدمه
روستاها به واسطه کارکرد اساسي خود که تأمين كننده بسياري از نيازهاي زيستي، سکونتي و اقتصادي جامعه روستایی هستند، از خصيصه پويايي و تغيير دايمي برخوردارند. پويايي روستاها در ابعاد مختلف اجتماعي، اقتصادي، کالبدي و فضايي قابل بررسي و ملاحظه است. اين خصيصه از پويايي افراد و گروه هاي جامعه روستايي براي اعمال نگرش ها و علايق خود در ساخت کالبدهاي فعاليت و شکل دادن به فضاي مورد استفاده و تصميمات در حال تغيير آنها براي رويارويي با عوامل محدود کننده تمايلات خود در شکل دادن به کالبد و فضاي روستا ناشي مي شود. بنابراين پذيرش پويايي و تغيير دايمي براي جامعه انساني موجب الزام به پذيرش تغييرات دايمي و پويايي روستا (در ابعاد مختلف آن) است.
با درك اين مسائل و ضرورت مصون ساختن برنامه‌ريز ي روستايي از اسلوب‌هاي برنامه‌ريزي صرف شهري، وبا هدف انطباق مباني و رويكردهاي ذاتی روستاهابراساس ویژگی های روستاها، تاكنون بررسي هاي مختلف و متعددي براي استخراج و كشف اين الگوهاي نسبتاً عام در شكل گيري و تكامل بافت هاي روستايي انجام شده است و نتايج قابل توجهي نيز بدست آمده است.
طرح مطالعاتي "بافت شناسي روستايي كشور" از جمله طرح هايي است كه با هدف شناسايي الگوهاي شكل گيري و تكامل بافت هاي كالبدي روستايي كشوربا نظارت حوزه معاونت عمران روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی طی سال های 1378 الی 1384 توسط شرکت مهندسین مشاورمآب انجام شده است. اين طرح وضعيت كالبدي 32 روستاي نمونه در سراسر كشور را مورد بررسي تفصيلي قرار داد و آثار تأثيرات عوامل مختلف محيطي، اقتصادي و اجتماعي را در شكل‌گيري و خصوصيات كالبدي روستاها را شناسايي كرده است. حاصل اين بررسي ها شناخت قانونمنديهاي بومي در چهار حوزه شبكه دسترسي، نظام محلات و مراكز محلات، الگوی معماري و ساخت مسكن و نظام كاربري زمين با توجه به مجموعه‌اي از عوامل اقليمي، محيطي، اقتصادي و اجتماعي است.
1-روش تحقيق
طرح مطالعاتی "بافت شناسي روستايي كشور" متناسب با ماهيت آن در چارچوب در زمزه تحقيقات كاربردي محسوب ميشود كه از روش اسنادي و ميداني (پيمايشي) براي گردآوري داده‌هاي مورد نياز استفاده كرده است. مطالعات اسنادي به تبعيت از هدف طرح به بررسي مطالعات انجام شده در رابطه با موضوع طرح، استخراج و گردآوري اطلاعات روش‌شناختي، نتايج و تحليل‌هاي طرح‌هاي پيشين براي پرهيز از دوباره كاري و تكميل مطالعات گذشته، تعيين روش و فرايند نمونه‌گيري و تعيين موقعيت جغرافيايي روستاهاي نمونه اختصاص يافته است. در مطالعات ميداني كه متعاقب مطالعات اسنادي صورت گرفته، 32 روستاي نمونه از بين حدود 500 روستاي جامعه آماري داراي شرايط انتخاب به عنوان نمونه بصورت تفصيلي مورد بررسي قرار گرفتند و براي هريك از آنها بر اساس نياز طرح تك نگاري‌هايي كاربردي تهيه و تنظيم شده است.
در روش نمونه‌گيري خوشه‌اي تعداد روستاهاي نمونه در هر خوشه متناسب با نسبت مساحت و تعداد روستاهاي هر پهنه اقليمي به كل مساحت و تعداد روستاهاي داراي طرح هادي كشور تعيين شد. بر اساس محاسبات 4 پهنه اصلي كوهستاني 9/50 درصد، گرم و خشك 3/38 درصد، خزري 8/8 درصد و اقليم گرم و مرطوب 2 درصد روستاهاي داراي طرح هادي را در بر ميگرفتند. تعداد روستاهاي نمونه در هر پهنه نيز بر اين اساس شامل 14 روستا در پهنه اقليمي گرم و خشك، 12 روستا در پهنه كوهستاني، 4 روستا در پهنه خزري و 2 روستاي در پهنه گرم و مرطوب است.
2-روستاهاي نمونه
روستاهاي نمونه طرح شامل 32 روستا در 14 خوشه منطبق بر پهنه‌هاي اقليمي است. اين روستاها از بين حدود 500 روستاي داراي طرح هادي روستايي مصوب در سراسر كشور به روش خوشه‌اي و بر اساس معيارهايي مشخص انتخاب شدند. پراكندگي استاني اين روستاها و موقعيت آنها در پهنه‌هاي اقليمي در جدول (1 )ارائه شده اند.
جدول (1) : فهرست روستاهای نمونه طرح بافت شناسي روستايي كشور
رديف
نام روستا
شهرستان
استان
پهنه اصلي اقليمي
1
آرتيمان
تويسركان
همدان
کوهستانی
2
ازدارتپه
گنبد
گلستان
کوهستانی
3
اسفندآباد
ابركوه
يزد
گرم و خشک
4
بانوج
داراب
فارس
گرم و خشک
5
بمپور
ايرانشهر
سيستان وبلوچستان
گرم و خشک
6
بندرطاهري
كنگان
بوشهر
گرم و مرطوب
7
ترك آباد
اردكان
يزد
گرم و خشک
8
خامسان
سنندج
كردستان
کوهستانی
9
درجزين
سمنان
سمنان
گرم و خشک
10
دستك
آستانه
گيلان
معتدل و مرطوب
11
دنگ سرك
نكاء
مازندران
معتدل و مرطوب
12
ده لر
كنگاور
كرمانشاه
کوهستانی
13
ذاكركندي
هشت رود
آذربايجان شرقي
کوهستانی
14
زيارت
گرگان
گلستان
کوهستانی
15
سراب ننيز
دوگنبدان
كهكيلويه وبويراحمد
گرم و خشک
16
سعيدي
شوش
خوزستان
گرم و خشک
17
سلطان آباد
رامهرمز
خوزستان
گرم و خشک
18
شنبه
دشتي
بوشهر
گرم و خشک
19
شهريار
لردگان
چهارمحال و بختياري
کوهستانی
20
فهرج
يزد
يزد
گرم و خشک
21
قانقرمه
گرگان
گلستان
معتدل و مرطوب
22
قلعه سفيد
نجف آباد
اصفهان
کوهستانی
23
قناتغستان
كرمان
كرمان
کوهستانی
24
قوژد
گناباد
خراسان
گرم و خشک
25
كرديچال
چالوس
مازندران
کوهستانی
26
گل
بجنورد
خراسان
کوهستانی
27
گنگچين
اروميه
آذربايجان غربي
کوهستانی
28
لافت
قشم
هرمزگان
گرم و مرطوب
29
لزور
ساوجبلاغ
تهران
کوهستانی
30
مايوان
قوچان
خراسان
کوهستانی
31
مرادلو
مشكين شهر
اردبيل
کوهستانی
32
ونايي
بروجرد
لرستان
کوهستانی
3-خصوصيات كالبدي مورد مطالعه
خصوصيات كالبدي روستا شامل مجموعه ابعاد فيزيكي و قابل مشاهده
شناسایی معیارهای عام شکل گیری بافت های روستایی درایران
چکیده
بافت كالبدي روستاها علاوه بر دخالت مستقيم افراد جامعه از عوامل محيطي نيز تأثير مي پذيرند. شدت تأثيرگذاري اين عوامل گاه بواسطه توانايي هاي انساني کاهش مي يابد ولي همواره تأثيرات خود را بر شکل بندي کالبد و سازمان فضايي روستا حفظ مي کند. بنابراين خصوصيات کالبدي روستاها تحت تأثير دو گروه کلي عوامل مرتبط با محيط يا طبيعت و انسان شکل مي گيرد. بافت هاي روستايي حاوي اطلاعات مفيدي براي ارزيابي ميزان تأثيرپذيري فرايند شكل گيري و توسعه طبيعي كالبد روستاها از عوامل مختلف محيطي ـ اقليمي، اقتصادي و اجتماعي ـ فرهنگي هستندکه در بسياري از روستاهاي كشورنیزحضورو تداوم دارند.این مقاله با هدف شناسایی الگوهای شکل گیری و تکامل بافت های روستایی کشور متاثر از عوامل مذکور است.
مقدمه
روستاها به واسطه کارکرد اساسي خود که تأمين كننده بسياري از نيازهاي زيستي، سکونتي و اقتصادي جامعه روستایی هستند، از خصيصه پويايي و تغيير دايمي برخوردارند. پويايي روستاها در ابعاد مختلف اجتماعي، اقتصادي، کالبدي و فضايي قابل بررسي و ملاحظه است. اين خصيصه از پويايي افراد و گروه هاي جامعه روستايي براي اعمال نگرش ها و علايق خود در ساخت کالبدهاي فعاليت و شکل دادن به فضاي مورد استفاده و تصميمات در حال تغيير آنها براي رويارويي با عوامل محدود کننده تمايلات خود در شکل دادن به کالبد و فضاي روستا ناشي مي شود. بنابراين پذيرش پويايي و تغيير دايمي براي جامعه انساني موجب الزام به پذيرش تغييرات دايمي و پويايي روستا (در ابعاد مختلف آن) است.
با درك اين مسائل و ضرورت مصون ساختن برنامه‌ريز ي روستايي از اسلوب‌هاي برنامه‌ريزي صرف شهري، وبا هدف انطباق مباني و رويكردهاي ذاتی روستاهابراساس ویژگی های روستاها، تاكنون بررسي هاي مختلف و متعددي براي استخراج و كشف اين الگوهاي نسبتاً عام در شكل گيري و تكامل بافت هاي روستايي انجام شده است و نتايج قابل توجهي نيز بدست آمده است.
طرح مطالعاتي "بافت شناسي روستايي كشور" از جمله طرح هايي است كه با هدف شناسايي الگوهاي شكل گيري و تكامل بافت هاي كالبدي روستايي كشوربا نظارت حوزه معاونت عمران روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی طی سال های 1378 الی 1384 توسط شرکت مهندسین مشاورمآب انجام شده است. اين طرح وضعيت كالبدي 32 روستاي نمونه در سراسر كشور را مورد بررسي تفصيلي قرار داد و آثار تأثيرات عوامل مختلف محيطي، اقتصادي و اجتماعي را در شكل‌گيري و خصوصيات كالبدي روستاها را شناسايي كرده است. حاصل اين بررسي ها شناخت قانونمنديهاي بومي در چهار حوزه شبكه دسترسي، نظام محلات و مراكز محلات، الگوی معماري و ساخت مسكن و نظام كاربري زمين با توجه به مجموعه‌اي از عوامل اقليمي، محيطي، اقتصادي و اجتماعي است.
1-روش تحقيق
طرح مطالعاتی "بافت شناسي روستايي كشور" متناسب با ماهيت آن در چارچوب در زمزه تحقيقات كاربردي محسوب ميشود كه از روش اسنادي و ميداني (پيمايشي) براي گردآوري داده‌هاي مورد نياز استفاده كرده است. مطالعات اسنادي به تبعيت از هدف طرح به بررسي مطالعات انجام شده در رابطه با موضوع طرح، استخراج و گردآوري اطلاعات روش‌شناختي، نتايج و تحليل‌هاي طرح‌هاي پيشين براي پرهيز از دوباره كاري و تكميل مطالعات گذشته، تعيين روش و فرايند نمونه‌گيري و تعيين موقعيت جغرافيايي روستاهاي نمونه اختصاص يافته است. در مطالعات ميداني كه متعاقب مطالعات اسنادي صورت گرفته، 32 روستاي نمونه از بين حدود 500 روستاي جامعه آماري داراي شرايط انتخاب به عنوان نمونه بصورت تفصيلي مورد بررسي قرار گرفتند و براي هريك از آنها بر اساس نياز طرح تك نگاري‌هايي كاربردي تهيه و تنظيم شده است.
در روش نمونه‌گيري خوشه‌اي تعداد روستاهاي نمونه در هر خوشه متناسب با نسبت مساحت و تعداد روستاهاي هر پهنه اقليمي به كل مساحت و تعداد روستاهاي داراي طرح هادي كشور تعيين شد. بر اساس محاسبات 4 پهنه اصلي كوهستاني 9/50 درصد، گرم و خشك 3/38 درصد، خزري 8/8 درصد و اقليم گرم و مرطوب 2 درصد روستاهاي داراي طرح هادي را در بر ميگرفتند. تعداد روستاهاي نمونه در هر پهنه نيز بر اين اساس شامل 14 روستا در پهنه اقليمي گرم و خشك، 12 روستا در پهنه كوهستاني، 4 روستا در پهنه خزري و 2 روستاي در پهنه گرم و مرطوب است.
2-روستاهاي نمونه
روستاهاي نمونه طرح شامل 32 روستا در 14 خوشه منطبق بر پهنه‌هاي اقليمي است. اين روستاها از بين حدود 500 روستاي داراي طرح هادي روستايي مصوب در سراسر كشور به روش خوشه‌اي و بر اساس معيارهايي مشخص انتخاب شدند. پراكندگي استاني اين روستاها و موقعيت آنها در پهنه‌هاي اقليمي در جدول (1 )ارائه شده اند.
جدول (1) : فهرست روستاهای نمونه طرح بافت شناسي روستايي كشور
3-خصوصيات كالبدي مورد مطالعه
خصوصيات كالبدي روستا شامل مجموعه ابعاد فيزيكي و قابل مشاهده
-عوامل مؤثر درشکل گیری خصوصيات كالبدي روستاها
مجموعه خصوصيات كالبدي يادشده در روستاهاي كشور متأثر از مجموعه‌اي از عوامل گوناگون محيطي، اجتماعي و اقتصادي است كه هر يك با شدت و ضعفي متفاوت از اين عوامل تأ
الف)عوامل طبيعي: اين عوامل در ارتباط با محيط طبيعي در روستاها هستند و جامعه روستايي داراي كنترل بسيار كمي بر آنها هستند. در اين بحث طبيعيت شامل زمين، هوا
ب)عوامل اجتماعي: اجتماع انساني در هر سكونتگاهي چه بر اساس ديدگاه‌هاي تجربي و چه بر اساس برنامه‌ريزي‌هاي جديد، در بر خورد با محيط و تدمين نيازهاي خود در محيط
ج)عوامل اقتصادي: اقتصاد فردي و اجتماعي بخشي از خصايص اجتماعي هستند كه عمدتاً با روحيات و خصوصيات فردي و اجتماعي در ارتباطند. اين خصوصيات به دليل وجوه تمايز زياد با ساير عوامل اجتماعي نيطر خصوصيات مذهبي، عرفي و آدابي افراد قابل تفكيك در يك
-قانونمنديهاي كالبدي روستايي
روستاهاي كشور در فرايند رشد و توسعه طبيعي، بر خلاف آنچه در اثر انديشه طرح‌هاي هادي روستايي رايج شده، مبتني بر نظم خاصي است كه از دانايي و آگاهي جامعه روستايي كشور نسبت به توان خود و ظرفيت‌هاي محيط در بر گير نده خود سرچشمه مي‌گيرد. روستاهاي كشور در فرايندي تعاملي با حضور بازيگراني چون تمايلات، علايق و اهداف جامعه از يکطرف و نيروهاي محيطي ( تسهيل‌گر يا محدود كننده
1-5-معيارهای هاي مرتبط با الگوي كاربري زمين
كاربري زمين بيانگر نحوه استفاده از زمين در روستا براي تأمين نيازهاي جامعه است كه با اهداف و رعايت شرايطي خاص انجام ميشود. محدوديت زمين در روستا از يكطرف و اهميت حياتي آن در روستا از طرف ديگر سبب اهميت يافتن بررسي نحوه استفاده زمين در روستاها بر اساس نگرش و خرد
1-5-تأثیر شرايط اقليمي نامناسب بر تعدد کاربری مذهبی
در روستاي لزور (تهران) عليرغم اينكه يك مسجد و حسينيه بزرگ در مركز روستا وجود دارد، برای دسترسي آسان و سريع به نمازخانه در فصول سرد، 11 نمازخانه
-5-مكانگزيني كاربريهاي بهداشتي در ارتباط با منابع آب
در اسفندآباد (يزد)، مايوان، قوژد و گل (خراسان)، سراب ننيز (كهگيلويه و بويراحمد)، دهلر (كرمانشاه)، آرتيمان (همدان)، ترك‌آباد (يزد)، گنگچين (آذربايجانغربي)، لزور (تهران)، قنات
3-1-5-تأثیر پایداری زمین در مکان گزینی کاربریهای زمین
يكي از دلايل مكانگزيني كاربريها
-5-نقش راههاي دسترسي در مکان یابی کاربری های تجاری
راههاي بين منطقه‌اي، بين شهري و يا بين روستايي كه از ميان و يا از مجاورت بافت كالبدي روستا عبور ميكنند، عموماً موجب جذب و استقرار واحدهاي تجاري ميگردند
-1-5-تمایل کاربری های عمومی به استقرار در زمین های هموار
در روستاهاي كوهستاني خصوصاً روستاهايي كه داراي شيب تند هستند برخي از كاربريها به ويژه كاربريهايي عمومی در اراضي مسطح و هموار استقرار می یابند ( روستاهاي
-5-ارزش اقتصادی زمین و کاربری زمین
در روستاها به دلیل ارزش اقتصادی زمین های کشاورزی از اراضي نامرغوب برای توسعه کالبدی روستا استفاده می شود. در روستاهاي فهرج (يزد) و لافت (هرمزگان
-1-5-نقش وقف و اهداء زمین در نظام کاربری ها
در مکان گزینی کاربری ها، «وقف» نقش مهمی داشته است. تأثیر آن بیشتر در کاربری های مذهبی است. واگذاري زمين مجاني و اهداي آن جهت احداث
5-تأثیر مذهب روابط طایفه ای بر نظام کاربری زمین
از دلايل تعدد كاربريهاي مذهبي و تجاري
1-5-نقش جاذبه ها گردشگری در نظام کاربری زمین
توريستي بودن برخي از روستاها و يا واقع
-معيارهای مرتبط با الگوي محلات و مراكز تمركز كاربريهاي عمومي
در روستاها با وجود كوچك بودن محدوده كالبدي روستاها مي‌توان نوعي تفكيك بافت در قالب محله را مشاهده كرد. بر اساس بررسي‌های گوناگون، عوامل مذهبي، خويشاوندي، قوميتي
مکان یابی هسته روستا در هماهنگی با محیط برای تعدیل دما
هسته روستا یا محله جایی است که تجمع عمومی برای استراحت، گفتگوی عمومی و خرید صورت می گیرد. در اقليمهاي معتدل و مرطوب و گرم و مرطوب که بالا بودن رطوبت هواي ( شرجي ) شرايط طاقت فرسايي را براي ساكنان ايجاد مي‌كند، هسته ها در جايي مكان گزيني مي گردد كه كوران
5-نقش منابع آب در شکل گیری مراکز تجمع عمومی
قنات و چشمه به همراه رودخانه از گذشته‌هاي دور مهمترين منابع تامين آب روستاهاي كشور بوده‌اند و توانسته مراكزي برای جذب کاربری های روستا باشند.
2-5-نقش معابر و جاده ها در شکل گیری مراکز تجمع عمومی
از ديگر عوامل موثر بر شكل گيري مراكز محلات، تقاطع و پايانه مي‌باشد. تقاطع جاده منطقه‌اي، بين شهري و بين روستايي با معبر اصلي روستا كه
-2-5-ناهمواری زمین و هسته تجمع عمومی روستا یا محلات
در روستاهاي واقع در مناطق كوهستاني، به
5-2-5-تأثیر مراکز و فعالیت های عبادی و آئینی در شکل گیری هسته های روستایی
مساجد، حسينيه‌ها و امام‌زاده‌ها يا موجب پيدايش مراكز محلات شده‌اند و يا آنها را تقويت كرده‌اند. معمولاً در مقابل امام‌زاده، ميدانگاه وسيعي شكل مي‌گيرد كه هم محل اجتماع مردم در روزهاي عادي و هم محل اجراي مراسم عزاداري در دهه ماه محرم است. در روستاهاي زيارت (گلستان)
-2-5-دخالت روابط خويشاوندي و قوميت در تشکیل محلات
در برخي از روستاها، جدايي‌گزيني اجتماعي ناشي از تفاوت در قوميت و طوايف ساكنان مي‌باشد. در روستاي كرديچال (مازندران) هفت گروه فاميلي،در درجزين(سمنان)، قلعه سفيد
معيارهای هاي مرتبط با الگوي شبكه دسترسي
شبكه معابر درون بافت روستاها به دليل برقراري ارتباط بين انواع فضاهاي فعاليت و كاربريها مختلف از زمين اهميت زيادي در روستاها دارند. برقراري ارتباطي
-5-هماهنگی جهت و ابعاد شبکه دسترسی با جهت وزش باد
ـ در اقليم گرم و خشك كه معمولاً بادهاي شني می وزند، ايجاد معابر پيچ در پيچ، پرهيز از ايجاد معابر وسيع و ايجاد معابر عمود بر جهت باد از جمله راهكارهايي برای
2-3-5-هماهنگی جهت و ابعاد شبکه دسترسی با جهت تابش خورشید
در منطقه كوهستاني که تابش خورشید کمتر است، برای استفاده حداكثر از نور آفتاب، شبكه معابر جهت شمالي ـ جنوبي دارند تا از بیشترین میزان نور آفتاب در زمستان برخوردار شوند (كرديچال
-3-5-تأثیرپذیری جهت و ابعاد شبکه دسترسی از عناصر طبیعی
علاوه بر شرایط محیطی برخی
3-5-تأثیرپذیری جهت و ابعاد شبکه دسترسی از پستي و بلندي
يكي از قانونمنديهاي حاكم بر شبكه معابر روستاهای كوهستاني، كوتاه بودن طول معابر و كم بودن عرض آنها ناشي از شيب تند زمین است. در بافت قديم
3-5-جهت گیری معابر به سمت مکان های عبادی و آئینی
در روستاي ترك‌آباد پنج معبر اصلي و فرعي
-5-تبعیت الگوی شبکه دسترسی از سنت زندگی عشایری
سنت زندگی عشايري در روستاهاي گنگچين (آذربايجان غربي)، سعيدي (خوزستان) و قانقرمه (گلستان)، موجب افزايش عرض معابر گرديده است. این
5-الگوی فعاليت و معيشت و شبکه معابر
در روستاهايي كه فعالیت غالب در آنها دامداري است، مبدأ و مقصد حركت دام، در تعیین مسير شبکه دسترسی موثر بوده است. به علاوه معابر متناسب با حركت
3-5-هماهنگی شبکه معابر با نیازهای جدید حمل و نقل
ورود تكنولوژي به روستاها تاثيرات قابل
-قانونمنديهاي مرتبط با الگوي معماري و ساخت مسكن
معماري واحدهاي مسكوني و ساير فضاهاي فعاليتي در روستاها و نيز مصالح ساختماني مورد استفاده در ساخت و سازها از شرايط محيطي محلي و نيز آگاهي‌هاي
-4-5-نقش باد در معماری مسکن
باد يكي از عناصر اقليمي موثر بر پلان، جهت، اجزا و … واحد مسكوني است. در اقليم گرم وخشك ساخت بامهاي گنبدي شكل عملكرد مناسبي در مواجهه
2-4-5-تأثیر رطوبت و بارش در الگوی مسکن
در اقليم گرم و خشك و گرم و مرطوب، در بافت قديم روستاها به دليل كمي بارش، نوع بام مسطح و ساختمان (بدون واسطه) يا بر روي كرسي با ارتفاعي
-4-5-تأثیر دما و تابش و الگوی مسکن
در روستاهای اقليم گرم و مرطوب، جهت استقرار واحد مسكوني جنوب تا جنوبشرقي است. رنگ سطح خارجي روشن، سطح شيشه خور متوسط و الگوي اشغال
-4-5-تأثیر نوع فعالیت و معیشت در الگوی مسکن
در روستاي ونايي (لرستان) اكثر ساختمانها در دو طبقه احداث گرديدهاند كه طبقه زيرين به دام و طبقه بالا به سكونت انسان اختصاص يافته است. در روستاهاي شهرياري
-4-5-شیب زمین و مسکن
در روستاهای پر شیب واحدهای مسکونی در دو طبقه ساخته می شوند( لزور (استان تهران)، بندر طاهري (استان بوشهر)، آرتيمان (استان همدان)، زيارت (استان
4-5-رابطه سنت سکونت و الگوی مسکن
7-4-5-ایجاد فضای خصوصی با دیواهای بلند
منابع و مآخذ :
ـ کسمايي، مرتضی؛ «اقليم و معماری»، شرکت خانه سازی ايران، تهران، 13631
2ـ حاجی ابراهيم زرگر، اکبر؛ «درآمدی بر شناخت معماری روستايی ايران»، دانشگاه شهيد بهشتی؛ تهران، 1378.
3ـ قباديان، وحيد؛ «بررسی اقليمی ابنيه سنتی ايران»، دانشگاه تهران، بی تا.
4ـ خيرآبادی، مسعود؛ «شهرهای ايران»، ترجمه حسين حاتمی نژاد و عزت الله مافی، نشر نيکا، مشهد، 1376.
5ـ مرکز تحقيقات ساختمان و مسکن؛ «گونه شناسی مسکن روستايي ـ چهارمحال و بختياری ـ دفتر پنجم ـ بافت»، تهران، 1367.