پاورپوينت درس روانشناسي افراد با نيازهاي خاص 1 پيام نور

پاورپوينت كتاب توانبخشي گروه هاي خاص فصل دوم توانبخشي معلولان شنوايي

به نام خدا خلاصه فصل دوم كتاب توانبخشي گروه‌هاي خاص

درس: روانشناسي افراد با نيازهاي خاص 1
توانبخشي معلولان شنوايي 
◄ گوش انسان ، آسيب پذيرتر از چشم وي بوده و عواملي نظير آسيب صوتي، ضربه و عفونت ميتواند موجب نقص شود. 
◄ گوش کردن ، سخن گفتن ، نوشتن و خواندن ، مهارت هاي زباني محسوب ميشود. 
◄ افرادي که دچار آسيب شنوايي ميشوند، به مرور در مهارت‌هاي زباني نيز به مشکل برخورد کرده و در برقراري ارتباط با سايرين ، پيشرفت تحصيلي و برآوردن نيازهاي خود، دچار مشکل مي‌شوند. 

ساختمان گوش 
١. گوش بيروني
مشتمل بر کانال شنيداري خارجي و لاله گوش است . 
کانال شنيداري به غشاي صماخي (پرده گوش ) ختم شده که مرز بين گوش بيروني و مياني است . 
لاله گوش ، بخشي از گوش بوده که کاملا قابل رويت است اما از لحاظ شنيدن ، کمترين اهميت را داراست.
کانال شنيداري مشتمل بر موهاي زبر و موم آلود  بوده که مسئوليت محافظت از ساختارهاي عميق تر گوش در مقابل حشرات و ذرات گرد و غبار را بعهده دارد. 
نقش گوش بيروني در انتقال اصوات ، نقشي نسبتا جزئي است . 
وظيفه لاله گوش ، جمع آوري صداست . 
٢. گوش مياني
مرکب است از پرده گوش و استخوان بسيار ظريف به نام هاي چکشي، سنداني و رکابي که در فضايي پر از هوا قرار دارند. 
در انتقال اصوات و ارتعاش پرده گوش ، زنجيره استخوانچه هاي چکشي، سنداني و رکابي با دريچه بيضي که رابط گوش مياني و دروني است ، برخورد ميکند. 
براي پيشگيري از اتلاف انرژي بين ارتعاش پرده گوش و ارتعاش دريچه بيضي، زنجيره استخوانچه ها به گونه اي ساخته شده اند که حائز مزاياي قوانين فيزيکي غضروف ها باشند. 

٣. گوش دروني: 
به اندازه يک لوبيا بوده و به لحاظ پيچيدگي، اغلب لابيرنت خوانده ميشود. 
برحسب عملکرد ميتوان به دو بخش مکانيسم دهليزي و حلزون گوش تقسيم نمود که به هم وابسته اند. 
مکانيسم دهليزي در قسمت بالاي گوش دروني واقع شده و اطلاعات مربوط به حرکت ، از طريق عصب دهليزي به مغز رفته و مسئوليت حس توازن را بعهده دارد. 
حلزون گوش ، مهمترين اندام شنيدن محسوب شده و در زير مکانيسم دهليزي واقع شده است . 
اندام حلزوني شامل بخش هاي ضروري براي تبديل کنش مکانيکي گوش مياني به نشانه هاي الکتريکي در گوش دروني است . 
در يک گوش سالم ، صوت موجب حرکت استخوانچه هاي چکشي، سنداني و رکابي ميشود. 
وقتي استخوانچه رکابي حرکت ميکند، به دريچه بيضي فشار آورده و موجب حرکت مايع درون حلزون ميشود. 

تعريف معلوليت شنوايي
آسيب شنوايي، کارکرد غير طبيعي يا نقص شنوايي بدليل اختلال شنوايي ميباشد. 
کم شنوايي، نشانگر معلوليت يا ناتواني شنوايي است و از لحاظ شدت طيفي از خفيف تا عميق را شامل ميشود. 
شنوايي را معمولا با دسيبل که نوعي سنجش نسبي شدت صوت است ، اندازه گيري ميشود. 
فرد با شنوايي طبيعي به کسي اطلاق ميشود که نسبت به بسامدهاي مختلف شنيداري، حساسيتي در حدود صفر تا 
١٥ دسيبل داشته باشد. 
ناشنوا فردي است که ناتواني او، مانع از پردازش موفقيت آميز اطلاعات زباني از طريق حس شنوايي ميشود. 
سخت شنوا فردي است که با استفاده از وسايل کمک شنوايي، قادر به پردازش موفقيت آميز از طريق حس شنوايي باشد. 
بيشتر افرادي که از نظر آموزشي در گروه ناشنوايان قرار ميگيرند، داراي مقدار جزئي شنوايي هستند. 
شدت آسيب در اختلالات شنوايي بق نظر دواتگران
طبقه بندي کتز براي شناسايي مقدار آسيب شنوايي
سبب شناسي 
بين علت آسيب ديدگي شنوايي و ميزان از دست دادن شنوايي، ارتباط وجود دارد. از دست دادن بسيار زياد شنوايي بدليل مننژيت ، سرخچه مادرزادي و عوامل ارثي رخ ميدهد. 
حداقل ٥٠% کودکان مدرسه رو که آسيب ديدگي ناشي از ٣گانه فوق را دارند، در طيف عميق (بيش از ٩٠ دسيبل ) دچار نقص شنوايي هستند. 
١. عوامل پيش از تولد: 
٢. عوامل ارثي: 
٣. عوامل پس از تولد: 

١. عوامل پيش از تولد: 
علت عمده کم شنواييهاي مادرزادي، عفونت است که شايع ترين آن ، ويروس سيتومگالو و سرخچه مادرزادي است.
ويروس سيتومگالو از طريق تماس نزديک ماده مترشحه جسماني شخص مبتلا، انتقال خون و از مادر مبتلا به نوزاد تازه متولد شده سرايت ميکند. سيتومگالو، شايع ترين ويروس در ميان نوزادان است . بيماري سيتومگالو با زردي، کوچک سري، کم خوني هموگلوبين ، ناتواني هوشي، بزرگي طحال و کبد و نارسايي شنوايي همراه بوده و واکنسي براي درمان آن وجود ندارد. 
از طريق آزمايش آمينوسنتز، سيتومگالو در رحم قابل تشخيص است . 
سرخچه مادرزادي، اختلالي است که سبب نقص جنيني شده و از سرخچه مادر ناشي ميشود. نشانه هاي سرخچه عبارتند از آب مرواريد يا آب سياه ، نقص هاي قلبي عروقي، عقب ماندگي ذهني، عقب ماندگي رواني حرکتي و کاهش شنوايي حسي عصبي از نوع شديد يا عميق . 

٢. عوامل ارثي: 
بيش از ٢٠٠نوع کم شنوايي مربوط به عوامل وراثتي شناخته شده ولي علت ٥٠% از آن ، ناشناخته باقي مانده است . 
يکي از بيماريهاي شايع موثر بر حس شنوايي، اتواسکلروزيس بوده که تشکيل استخوان اسفنجي در اطراف استخوانچه رکابي و در اطراف دريچه بيضي است . 
تشکيل اين استخوان اسفنجي باعث محدوديت در حرکت استخوان رکابي و در نتيجه کاهش تدريجي شنوايي را منجر ميشود. 

٣. عوامل پس از تولد: 
عفونت هاي پس از تولد مانند سرخک ، اوريون ، آنفولانزا، تب تيفوئيد و مخملک ، با نارسايي شنوايي همراه است . 
التهاب گوش مياني نوعي تورم گوش مياني بوده که مي تواند از سرماخوردگي، بزرگ شدن لوزه ها و لوزه سوم ناشي شود. 
التهاب گوش مياني در هر سني ميتواند رخ دهد اما در اصل ، يک بيماري دوران کودکي بوده و عمدتا کودکان زير ٢سال را تهديد ميکند و در ٥% کودکان زير ١٠سال رخ ميدهد. 
التهاب گوش مياني، بالاترين همبستگي را با مشکلات شنوايي در پي دارد. 
لاله گوش و کانال شنيداري خارجي گوش ، اهميت کمتري براي شنوايي دارد. 

انواع نقص شنوايي
نقص شنوايي انتقالي
نقص شنوايي حسي – عصبي
نقص شنوايي آميخته : 
نقص شنوايي مرکزي

نقص شنوايي غير عضوي

1
2
4
5
3

٢. نقص شنوايي حسي – عصبي
١. نقص شنوايي انتقالي
زماني اتفاق ميافتد که سلول هاي مويي حلزون يا الياف عصب شنوايي، ضايعه ديده باشند. 
کم شنوايي حسي – عصبي، غير قابل برگشت بوده و فرد، صحبت ديگران را ميشنود ولي قادر به درک آن نيست . 
تاثير سوء داروها بر گوش داخلي، سر و صداي غيرمجاز، سرخچه مادرزادي، اوريون ، مخملک و پير گوشي ميتواند اين نوع کم شنوايي را ايجاد نمايد. 

زماني اتفاق ميافتد که بر سر راه انتقال صوت از کانال گوش خارجي به گوش داخلي، مانعي ايجاد شود.  در اين حالت ، عملکرد گوش داخلي طبيعي بوده ولي ارتعاشات صوتي، قادر به راهيابي به حلزون از راه انتقال هوايي نيستند. 
پارگي پرده گوش ، وجود جسم خارجي در کانال گوش و التهاب گوش مياني ميتواند باعث بروز اين نقص شنوايي شود. اغلب اين کم شنواييها از طريق دارو يا عمل جراحي، برطرف ميشود. 

٤. نقص شنوايي مرکزي
٣. نقص شنوايي آميخته 
با کاهش حساسيت شنوايي همراه نيست ولي به درجات مختلف ، کاهش در درک شنيداري را نشان ميدهد.  ممکن است فرد، يک شنوايي طبيعي داشته ولي قادر به درک گفتار نباشد. کشف اين کم شنوايي نياز به آزمايشات تخصصي کم شنوايي دارد. 

وقتي فردي بطور همزمان کم شنوايي انتقالي و حسي – عصبي دارد، دچار اين نوع نقص شده است . اگر نقص شنوايي انتقالي هم برطرف شود، نقص حسي – عصبي همچنان باقي بوده و اين نقص کاملا درمان نميشود. 

٥. نقص شنوايي غير عضوي
به ٢ گروه تقسيم ميشوند که گروه اول ، به ٢دسته تقسيم ميشود:
 الف ) به هر دليل تمايل دارند خود را کم شنوا جلوه داده در حالي که اصلا ضايعه اي وجود نداشته يا به اين اندازه که وانمود ميکنند، وجود ندارد
ب ) بالواقع دچار کم شنوايي هستند ولي بدلايل گوناگون نظير پذيرش و استخدام ، تظاهر به سالم بودن ميکنند. 
گروه دوم ، کساني هستند که بدليل مشکلات عاطفي – رواني، عليرغم عدم وجود ضايعه در سيستم شنوايي، احساس کم شنوايي ميکنند. 

ميزان شيوع 
از نظر سازمان هاي بين المللي و يونسکو، تعداد تقريبي افرادي که نياز به برنامه هاي آموزشي ويژه دارند در هر جامعه ، بين ١٠% الي ١٥% است . 
طبق تحقيقات صاحبنظران آموزش و پرورش استثنائي، بطور متوسط ١.٥% از حدود ١٢% کودکان سنين مدرسه ، در گروه کم شنوا قرار دارند. 

آزمون هاي شنوايي
٢. شنوايي سنجي گفتاري: 
تست ساده اي که از طريق آن ميتوان توانايي درک اصوات گفتاري را در فرد تشخيص داد. 
هدف اصلي اين روش ، اين است که تعيين نمايد فرد در چه شدتي توانايي درک اصوات گفتاري را دارد. 

١. شنوايي سنجي تن خالص : 
اولين و اساسيترين آزمون بمنظور اندازه گيري ميزان شنوايي محسوب ميشود.  توسط دستگاه شنوايي سنجي و توسط فردايي به نام شنوايي شناس در محلي به نام کلينيک شنوايي که از نظر آکوستيکي داراي شرايط ويژه اي است انجام ميشود.  هر گوش بطور مجزا مورد آزمون قرار ميگيرد. 
پس از آزمون و دريافت پاسخ هاي بيمار، با رسم مقادير شدت در برابر مقادير بسامد، نمودار شنوايي تن خالص بدست مي‌آيد. 

٤. شنوايي سنجي از طريق بازتاب ها
٣. شنوايي سنجي از طريق بازي
نوزادان معمولا رفتارهايي بازتابي نسبت به اصوات نشان ميدهند. 
آنچه در آغاز تولد وجود دارد، بازتاب مورو بوده که بعنوان حرکت صورت ، بدن ، دست ها، پاها و به هم خوردن چشم ها تعريف ميشود. 
پاسخ جهت دار يعني کودک، سر و بدن خود را بسوي منبع صدا بر ميگرداند. 

در اصل براي ايجاد همدلي با کودک و برانگيختن او جهت پاسخ دهي مورد استفاده قرار ميگيرد. 
آزمون بشکل بازي در آمده و با استفاده از تن خالص يا گفتار آزمايشگر، انجام فعاليت هاي مختلف را در مواقعي که علامتي ميشنود به کودک آموزش داده ميشود. 

٥. شنوايي سنجي پاسخ برانگيخته 
بيمار در انجام و نتيجه آزمون ، کمترين نقش و تاثير را دارد. 
با ارائه تحريک صوتي، واکنش هاي الکتريکي حاصل شده ، ثبت شده و نيازي به پاسخ دهي بيمار نيست . 
در اين آزمون ، قسمت هاي مختلفي نظير عصب هشتم مغزي، هسته هاي حلزوني و کورتکس شنوايي مورد بررسي قرار گرفته و محل ضايعه مشخص ميشود. 
از دستگاه پاسخ شنوايي ساقه مغز ميتوان در تشخيص کاهش شنوايي کودکان بسيار خردسال و افراد سخت آزموني که با شنيدن صورت در آزمون هاي شنوايي سنجي تن خالص قادر به ارائه واکنش نيستند، استفاده کرد. 

نيازها و اقدامات توانبخشي
کم شنوايي ناشي از نوع نقص شنوايي انتقالي قابل درمان هستند و فرد پس از بهبودي، به زندگي عادي باز ميگردد. 
١. تشخيص زودهنگام معلوليت شنوايي: 
تشخيص زودهنگام کم شنوايي، بهترين راهکار براي پيشگيري از معلوليت شنوايي محسوب ميشود. 
سنين اوليه کودکي، بيشترين تاثير را در رشد مهارت هاي گفتار و زبان دارد. 
گوش دادن ، اولين مهارت زباني محسوب ميشود که فرد در جريان رشد خود فرا ميگيرد. 
امروزه بيماريابي شنوايي نوزادان بدو تولد بوسيله آزمون هاي استاندارد الکتروفيزيولوژيک مانند پرتوهاي صوتي گوش توسط کارشناسان شنواييشناسي انجام ميپذيرد. 

به هر ميزان که تشخيص کاهش شنوايي از سنين زبان آموزي فاصله بگيرد، مهارت هاي زباني او به تعويق ميافتد. 
بزرگترين مشکل در اختلال شنوايي وقتي است که کودک در اولين سنين رشد به آن مبتلا شده و هنوز تکلم و ارتباط زباني را نياموخته باشد. 
کم شنوايي پيش زباني يعني آسيب شنوايي به هنگام تولد يا اوايل زندگي کودک بوده و به سنيني تعلق دارد که هنوز زبان و گفتار، شکل نگرفته است . 
کم شنوايي پس زباني يعني آسيب شنوايي در سنيني بعد از رشد گفتار و زبان رخ داده است . 

٣. مداخله پزشکي
٢. تجويز بموقع سمعک و عادت به آن 
پيشگيري از نارسايي شنوايي، دغدغه اوليه متخصصان ژنتيک است . 

بزرگترين وجه تمايز انسان و حيوان ، سخنوري و زبان آموزي انسان است . 
جريان طبيعي زبان آموزي با تحريک شنيداري آغاز ميشود. 
قبل از تجويز سمعک ، بايد ميزان باقيمانده شنوايي مشخص شود حتي اگر در طيف کاهش شنوايي شديد باشد. 

٥. آموزش به والدين : 

٤. مشاوره با والدين 
مادراني که به معلوليت شنوايي کودکان خود بيشتر واقفند، تعامل بهتري با مربيان کودکستان فرزندان خود دارند. 
والدين ، مهارت هاي والديني را اغلب در مسير زندگي طبيعي با کمترين نياز آموزشي فرا ميگيرند. 
ايجاد کفايت هاي والديني براي والدين کودکان کم شنوا، اقدامي توانبخشي بوده که متخصصان شنوايي و مربيان دوره پيش دبستاني ميتوانند به والدين کمک کنند. 
وظيفه مددکار اجتماعي در کاهش فشارها از والدين بعد از تشخيص آسيب شنوايي اهميت ويژه اي دارد. 
اغلب فرآيند مشاوره با والدين خردسالان دچار نقص شنوايي بصورت گروهي، از کارآمدي بالايي برخوردار است . 
براي گذار از انکار به کسب آگاهي از واقعيت و عبور از ماتم سلامتي فرزند و رسيدن نسبي به پذيرش واقعيت معلوليت شنوايي، حداقل به ١٥ جلسه مشاوره گروهي نياز است . 

٦. تربيت شنوايي، آموزش گفتار و گفتارخواني
آموزش ها در قالب شناسايي صدا و ترکيب آنها (واج شناسي)، آشنايي با ساختار دروني کلمات (صرف ) و نحوه ترکيب و ساختن جمله (نحو) از جمله وظايف متخصصان گفتار درماني ميباشد. 
در گفتار خواني، تاکيد کودک صرفا به لب هاي گوينده (لب خواني) نيست بلکه براي دريافت معنا، دقت به کل صورت و چگونگي بيان فرد در حين صحبت کردن مورد استفاده قرار ميگيرد. 
کودک کم شنوا، خانواده ، مربي (معلم )، شنواييشناس و گفتار درمانگر، تيم ثابت در برنامه توانبخشي شنوايي هستند. 

٧. سوادآموزي و تحصيل 
کودکاني که داراي نقص شنوايي کمتري بوده و سخت شنوا هستند، ميتوانند در مدارس عادي تحصيل کنند. 
به آموزش فوق در مدارس عادي، آموزش تلفيقي يا آموزش فراگير ميگويند. 
تصميم گيري درباره اينکه کودک از چه نوع آموزشي بهره گيرد، نوعي اقدام توانبخشي آموزشي بوده که توسط شنواييشناس و کارشناس آموزش و با مشورت والدين انجام ميشود. 

٨. انتخاب روش ارتباط 
الف ) روش شفاهي – شنيداري: 
در اين روش ، باقيمانده شنوايي فرد را تقويت نموده و از طريق گفتارخواني و تکلم ، براي رشد مهارت هاي ارتباطي استفاده مينمايند. در مدارسي که از اين روش استفاده ميکنند، معمولا از زبان اشاره استفاده نمي کنند. 
ب ) زبان اشاره و روش هجي کردن با انگشتان (روش دستي): 
اين روش بر استفاده از الفباي دستي و زبان اشاره بعنوان وسيله آموزش و پرورش دانش آموزان کم شنوا تاکيد دارد. در اين روش ، چشمان دانش آموز جاي گوش او را ميگيرد. کودکان با آموزش زبان اشاره از طريق اشاره قادر به بيان مقصود خود و تفهيم آن به مخاطب هستند. 
ج ) روش مختلط يا جامع (ترکيبي): 
اين روش ، اختلاطي از هجي کردن با انگشتان دست ، زبان اشاره ، گفتارخواني، تکلم و تقويت شنوايي بطور همزمان است . 
◄ در آموزش مهارت هاي ارتباطي به کودکان کم شنوا، توجه به ويژکيهاي ذهني – رواني و نيز شرايط محيطي کودک جهت گزينش شيوه آموزشي ، بسيار با اهميت است . 

١٠. اشتغال و کاريابي
٩. توانبخشي حرفه اي
يکي از عوامل روشني که بر نوع مشاغل کم شنوا تاثير ميگذارد، فرصت هاي آموزشي محدود آنهاست . 

مشکل ايجاد شده در زمينه هاي شغلي افراد آسيب ديده شنوايي بيش از آنکه به فقدان مهارت هاي شغلي معلولين شنوايي مرتبط باشد، به ضعف مهارت هاي ارتباطي آنان وابسته است . 
کم شنوايان در رشته هاي فني ترسيمي، هنرهاي ترسيمي و تجسمي بهتر عمل ميکنند. 

١١. حمايت هاي اجتماعي – قانوني: 
افرادي که از بدو طفوليت دچار معلوليت شنوايي ميشوند، ساده انديش بوده و از پيچيدگيهاي ارتباط انساني اطلاع چنداني ندارند. 

ابزارهاي توانبخشي
١. سمعک 
بلندگوي ساده اي که از ٣ قسمت اساسي ميکروفون ، تقويت کننده و بلندگو تشکيل شده است . 
الف ) ميکروفون : 
انرژي صوتي را دريافت کرده و به انرژي الکتريکي تبديل ميکند و به تقويت کننده ارائه ميدهد 
ب ) تقويت کننده : 
ضمن کنترل کيفيت صوت ، انرژي الکتريکي را تقويت ميکند. 

ج ) بلندگو
موج الکتريکي تقويت شده را به موج صوتي تبديل و وارد گوش کرده و در واقع عکس ميکروفون عمل ميکند. 
◄ انرژي الکتريکي لازم براي انجام عمليات در سمعک توسط باتري تامين ميشود. 
◄ سمعک ها به گروه هاي جيبي، پشت گوشي، داخل گوشي، داخل کانال (داخل مجراي گوش خارجي) و عينکي طبقه - بندي ميشوند.

٢. دستگاه کاشت حلزون :
کاشت حلزون ، نوعي روش درماني براي افراد با کم شنوايي حسي – عصبي در حد عميق است . 
از اين دستگاه در بزرگسالان و کودکان دچار کم شنوايي قبل و پس از زبان آموزي ميتوان استفاده کرد. 
دستگاه کاشت حلزون از ٢بخش داخلي و خارجي تشکيل شده است . بخش داخلي، پروتز کاشت نام داشته و از طريق جراحي، زير پوست قرار ميگيرد و بخش خارجي، پردازشگر گفتار نام داشته و پشت لاله گوش قرار ميگيرد. 
کاشت حلزون در سنين اوليه بهتر است . 
کودکان از ١٨ ماهگي تا ١٧ سالگي اگر در هر ٢ گوش ، نارسايي شنوايي عميق داشته و هم کودک و هم خانواده انگيزش بالا و انتظارات متناسبي را دارا باشند، مورد مناسبي براي کاشت حلزون محسوب ميشوند. 
نحوه عملكرد حلزون شنوايي