نام استاد:
ارائه دهندگان :
نام درس :بررسی موارد خاص در حسابداری
حسابداری اجاره ها
اجاره ابزاري است كه واحد تجاري از طريق آن حق‌خريد يا استفاده از داراييها را به‌دست مي‌آورد. در قراردادهاي اجاره به شرط تمليك، اجاره‌دهنده موظف است در صورت عمل به شرايط قرارداد توسط اجاره‌كننده، مالكيت قانوني دارايي مورد اجاره را در پايان مدت اجاره به وي انتقال دهد
اجاره : موافقتنامه‌اي است كه به موجب آن، اجاره‌دهنده در قبال دريافت مبلغ يا مبالغ مشخصي حق استفاده از دارايي را براي مدت مورد توافق به اجاره‌كننده واگذار مي‌كند.
اجاره سرمايه‌اي : عبارت است از اجاره‌اي كه به موجب آن تقريباً تمام مخاطرات و مزاياي ناشي از مالكيت دارايي به اجاره‌كننده منتقل مي‌شود. مالكيت دارايي ممكن است نهايتاً انتقال يابد يا انتقال نيابد.
اجاره عملياتي : به اجاره‌اي غير از اجاره سرمايه‌اي اطلاق مي‌شود.
. اجاره‌اي به عنوان اجاره سرمايه‌اي طبقه‌بندي مي‌شود كه به موجب آن تقريباً تمامي مخاطرات و مزاياي ناشي از مالكيت دارايي منتقل شود. اجاره‌اي كه تقريباً تمام مخاطرات و مزاياي ناشي از مالكيت دارايي را منتقل نكند به عنوان اجاره عملياتي طبقه‌بندي مي‌شود.
انواع قرارداد اجاره بلند مدت :
1 – اجاره سرمایه ای
الف : اجاره اهرمی
ب 1:اجاره دهنده تولید کننده یا فروشنده باشد ( اجاره از نوع تامین مالی مستقیم )
ب 2 : اجاره دهنده فقط تامین کننده مالی باشد (اجاره از نوع فروش )
2 - اجاره عملیاتی
اجاره از نوع تامین مالی مستقیم :
حسابداری از نوع تامین مالی مستقیم تا حدودی همانند حسابداری از نوع فروش است . اما تفاوت این دو نوع اجاره در آن است که در اجاره از نوع فروش دو نوع سود شامل سود ناشی از معامله و ( سود ناخالص ) و درآمد مالی وجود دارد .در حالیکه در اجاره از نوع تامین مالی مستقیم تنها درآمد مالی بدست می آید . در اجاره از نوع فروش تولید کننده به دنبال گزینه ای برای تامین مالی فروش کالای خود است در حالیکه اجاره از نوع تامین مالی در نتیجه نیاز مالی جهت خرید است . زیرا اجاره کننده قادر به تامین مالی از طریق سایر منابع نیست و به همین دلیل وی برای تامین مالی به شرکت لیزینگ یا سایر موسسات مالی که در این زمینه فعالیت دارند مراجعه می نماید . شرکت لیزینگ یا سایر موسسات مالی دارائی مورد نیاز اجاره کننده را مستقیما خریداری کرده سپس آن را به وی اجاره می دهد . در این نوع اجاره سود ناشی از مبادله عاید فروشنده می شود و فقط
درآمد مالی عاید شرکت لیزینگ می شود .
اجاره اهرمی :
اجاره اهرمی شکل نسبتا پیچیده ای از قرارداد اجاره سرمایهای است که در سالهای اخیر رشد فراوانی داشته است . اجاره دهندگان برای تامین منابع مالی لازم جهت تحصیل دارائی ها ( تجهیزات سرمایه ای ) از قرارداد اجاره اهرمی بیشتر استفاده می کنند .
ساختار قراردا د اجاره اهرمی یک نوع قرارداد سه جانبه است که بین طرفین قرارداد تحت شرایطی خاص منعقد می شود .
1 – مالک – اجاره دهنده
2 – مصرف کننده دارائی – اجاره کننده
3 – تامین کننده منابع مالی
در این نوع قرارداد واحد تجاری که مسئولیت تامین اعتبار از طرف فروشنده به خریدار را عهده دار است اعتبار دهنده بلند مدت یا مشارکت کننده اعتبار نامیده می شود .
شرایط لازم برای اجاره اهرمی :
1 – داشتن کلیه شرایط اجاره (( تامین مالی مستقیم )) به استثناء آزمون ارزش فعلی مبالغ
اجاره بها مساوی یا بیش از 90% ارزش متعارف دارائی مورد اجاره
2 – طرفین قرارداد اجاره اهرمی سه جانبه می باشد : اجاره کننده – اجاره دهنده – اعتبار
دهنده بلند مدت
3 –مالک – اجاره دهنده معمولا بین 20 تا 40 درصد بهای تمام شده دارائی مورد اجاره را
تامین می نماید .
4 – اعتبار دهنده بلند مدت معمولا بین 60 تا 80 % بهای تمام شده دارائی مورد اجاره را تامین نموده و برای تضمین بازیافت اصل و سود تضمین شده مبلغ اعتبار حق تصرف دارائی
استیجاری و یا سایر وثائق را برای خود محفوظ می دارد .
5 – در سالهای اولیه قراردا د اجاره بعلت بالا بودن مبالغ هزینه استهلاک و بهره-
سود خالص و حق اجاره دهنده کاهش یافته و در سالهای بعد به علت کمتر بودن مبالغ استهلاک و بهره منجر به افزایش سود و سرمایه گذاری خالص در دفاتر اجاره دهنده خواهد شد .
مزایای اجاره اهرمی برای اجاره دهنده :
1-بیشتر وجوه نقد برای خرید دارائی مورد اجاره از طریق اعتبار دهنده تامین
می شود .
2-وامی که اعتبار دهنده تامین می شود معمولا بدون حق مطالبه از اجاره دهنده
می باشد .
3 – اجاره دهنده از تخفیف مالیاتی به سبب سرمایه گذاری در ارتباط با اموال
استیجاری استفاده می نماید .
4 – در اجاره اهرمی اموال استیجاری در پایان مدت قراردا د به اجاره دهنده برگشت می شود
حسابداری اجاره اهرمی :
حسابداری اجاره اهرمی از نقطه نظر اجاره کننده روشی مشابه با اجاره های غیر اهرمی( عملیاتی و سرمایه ای ) می باشد حال آنکه هیئت تدوین استانداردهای حسابداری مالی روش خاصی را در دفاتر اجاره دهنده پیش بینی نموده که متعاقبا تشریح می شود .
معاملات فروش و اجاره مجدد:
معاملات فروش و اجاره مجدد معامله ای است
که در آن مالک دارائی(فروشنده – اجاره کننده ) دارائی خود را می فروشد و و بلا فاصله تمام یا بخشی از آن را از مالک جدیداجاره می کند . این معاملات زمانی انجام می شود که فروشنده – اجاره کننده نیاز به نقدینگی دارد یا با مشکلات تامین مالی مواجه است . نکته مهم در این نوع معاملات شناسائی دو معامله اقتصادی جداگانه و متمایز شامل فروش دارائی و سپس اجاره همان دارائی است
نحوه حسابداری معاملات فروش و اجاره مجدد به نوع اجاره بستگی دارد . اگر فروش و اجاره مجدد از نوع سرمایه ای باشد مازاد عواید فروش نسبت به مبلغ دفتری باید در طول دوره اجاره به عنوان درآمد شناسائی شود . چنانچه معامله از نوع عملیاتی باشد سود یا زیان باید بی درنگ شناسائی شود . مگر اینکه زیان حاصل با مبلغ اجاره کمتر از نرخ بازار در آینده جبران شود . در این حالت زیان یاد شده باید طی دوره ای که از دارائی استفاده می شود مستهلک گردد .
اجاره املاک :
. اجاره زمين و ساختمان همانند اجاره ساير داراييها به اجاره سرمايه‌اي و عملياتي طبقه‌بندي مي‌شود. اما يكي از ويژگيهاي زمين اين است كه معمولاً عمر اقتصادي نامحدود دارد و چنانچه انتظار نرود مالكيت آن در پايان دوره اجاره به اجاره‌كننده منتقل شود، تقريباً تمامي مخاطرات و مزاياي ناشي از مالكيت به اجاره‌كننده منتقل نمي‌شود (مانند اجاره زمينهاي وقفي). اين نوع اجاره‌ها، اجاره عملياتي تلقي و هر گونه پرداخت اوليه در رابطه با آنها به عنوان پيش‌پرداخت اجاره محسوب و در طول دوره اجاره برمبناي الگوي كسب منافع مورد انتظار مستهلك مي‌شود. پيش‌پرداخت يادشده در سرفصل داراييهاي ثابت مشهود تحت عنوان ” پيش‌پرداخت زمينهاي استيجاري“ منعكس مي‌شود.
موارد افشاء:
اجاره های سرمایه ای :
الف . رويه حسابداري مورد استفاده جهت شناسايي اجاره‌هاي سرمايه‌اي،
ب.روشهاي مورد استفاده جهت محاسبه استهلاك و عمر مفيد يا نرخهاي استهلاك مورد استفاده،
ج.صورت تطبيق ناخالص مبلغ دفتري، ذخيره كاهش دائمي در ارزش دارايي و استهلاك انباشته در ابتدا و انتهاي دوره كه اضافات، كاهش، استهلاك دوره و ساير اقلام گردش داراييهاي مورد اجاره را نشان دهد،
د.مجموع هزينه‌هاي مالي كه بابت قراردادهاي اجاره سرمايه‌اي به دوره جاري تخصيص يافته است،
اجاره‌كننده بايد در رابطه با اجاره‌هاي عملياتي موارد زير را افشا كند:
الف. حداقل مبالغ اجاره آتي براي اجاره‌هاي عملياتي غيرقابل فسخ همراه با اطلاعات مربوط به مدت و مبلغ اجاره ساليانه،
ب.مبالغ اجاره كه به عنوان هزينه دوره شناسايي شده است، و
ج.شرح كلي از اهم شرايط اجاره در مورد اجاره‌كننده از جمله محدوديتهاي پيش‌بيني شده در قرارداد اجاره، شامل محدوديت در تقسيم سود، استقراضهاي جديد و انعقاد قراردادهاي اجاره جديد.
د.مجموع هزينه‌هاي مالي كه بابت قراردادهاي اجاره سرمايه‌اي به دوره جاري تخصيص يافته است،
ﻫ.مبالغ تعهدات ناشي از قراردادهاي اجاره سرمايه‌اي پس از كسر هزينه‌هاي مالي تخصيص يافته به دوره‌هاي آتي و تفكيك خالص بدهيهاي مربوط به دو طبقه جاري و غيرجاري.
و.شرح كلي از اهم شرايط قرارداد اجاره براي اجاره‌كننده از جمله مدت، مبلغ اجاره سالانه، شرايط تجديد قرارداد، اختيار خريد و محدوديتهاي پيش‌بيني شده در قرارداد اجاره شامل محدوديت در تقسيم سود، استقراضهاي جديد يا قراردادهاي اجاره جديد.