فهرست

مقدمه. 3

1 . زندگانی شیخ فضل الله نوری.. 3

2. عقايد و نظريات و تأثير وي در انقلاب مشروطيت.. 4

3 . مبارزات شیخ فضل الله نوری.. 9

ب . شیخ شهید و حکومت مشروطه. 11

ج . شیخ و مجلس قانون گذاری.. 11

د . شیخ شهید و مساله آزادی مطبوعات.. 12

هـ . شیخ فضل الله و روشنفکران غرب زده 12

منابع. 13

مقدمه

رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی قدس سره همواره به ضرورت عبرت آموزی از تاریخ توجه داشتند و در مناسبت های گوناگون تاکید می فرمودند که: تاریخ باید سرمشق ما باشد . (2)

با توجه به آن چه گذشت نیز و با توجه به شباهت های زیاد وقایع دوران مشروطیت، به ویژه رخ دادهای زندگی مرحوم آیة الله مجاهد شهید شیخ فضل الله نوری با پیش آمدهای دوران تثبیت و تداوم اهداف انقلاب اسلامی، شایسته است ، ضمن مروری کوتاه به زندگی و موضع گیری های روشنگرانه آن فقیه شجاع و متعهد و تیزبین بیفکنیم . باشد که تاریخ گذشته و عبرت های آن چراغ راه آینده ما باشد .

1 . زندگانی شیخ فضل الله نوری

شیخ فضل الله نوری در روز دوم ذیحجه سال 1295 ه . ق (1253 ش) در روستای لاشک منطقه کجور مازندران چشم به جهان گشود . وی از همان دوره کودکی به تشویق و ترغیب پدر بزرگوارش ملا عباس کجوری که از روحانیون صالح و مورد اعتماد منطقه مازندران محسوب می شد و دایی دانشمندش مرحوم میرزای حسین نوری مشهور به محدث نوری، به تحصیل علوم اسلامی روی آورد . تحصیلات ابتدایی را در «بلده » (مرکز منطقه نور) آغاز نمود و پس از آن، در تهران پس از پایان دوره سطح، برای تکمیل تحصیلات عالی به نجف اشرف رفت و در حوزه درس استادان بزرگ آن روز نجف،

2. عقايد و نظريات و تأثير وي در انقلاب مشروطيت

این گفتاری است در عقاید سیاسی شیخ فضل‌الـله نوری در دوران نهضت مشروطیت ایران، به‌‌مأخذ نوشته‌های خود او. مقدمه‌وار چند کلمه‌ای بگوییم: فکر آزادی، سیاست مشروطگی و نظام دموکراسی از جمله بنیادهای مدنیت غربی‌اند که گروه روشنفکران و تربیت‌یافتگان جدید آوردند

با افتتاح «رسوم و سیر معمولهٔ بلاد کفر» از قبیل گلریزی کردن و دستمال‌های مشکی بر بازوی اطفال مسلمین بستن و «جماعت زردشتی‌ها را در خانهٔ خدا وارد ساختن» هیچ دیده و یا شنیده بودید. با آن همه «هورا کشیدن‌ها و آن همه کتیبه‌های زنده باد، و زنده باد مساوات و برادری و برابری می‌خواستید یکی را هم بنویسید: زنده باد شریعت، زنده باد قرآن، زنده باد اسلام... الها که نعمت مجلس شورای ملّی مجلس اسلامی خصم لامذهبان باد.»

کلام آخر اعلامنامه این است: «هروقت وکلای محترم که همه دم از مسلمانی و دینداری و خداشناسی می‌زنند، مضایقه و ممانعت و مزاحمت خودشان را نسبت به‌‌این چهار فقره گفتند و اینها را پذیرفتند» احدی از علمای اسلام را با ایشان سخنی نخواهد بود. در اینصورت «مجلس دارای شورای کبرای ملّی اسلامی هم حقیقتاً به‌‌لقب مقدس و دعای سیّداللـه ارکانه شایسته و سزاوار خواهد گردید.»

3 . مبارزات شیخ فضل الله نوری

مبارزات ضد استبدادی و استعماری شیخ پس از بازگشت از عتبات، کم و بیش شروع شده بود . اما در جریان نهضت تنباکو شدت بیش تر پیدا کرد . شاه قاجار و اطرافیان او بدون توجه به گرفتاری های اقشار مختلف مردم از طریق بستن مالیات های سنگین و واگذری امتیازات گوناگون به بیگانگان مشغول خوش گذرانی بودند . یکی از قراردادهای استعماری که ضربه سنگینی به استقلال سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مردم ایران وارد می ساخت، قرارداد «تالبوت » یعنی واگذاری امتیاز انحصاری توتون تنباکو به مدت پنجاه سال به شرکت انگلیسی تالبوت بود . عوارض ناشی از این قرارداد موجب قیام مردم شد که در تهران رهبری این حرکت ضد استعماری را میرزا حسن آشتیانی و شیخ فضل الله نوری به عهده گرفتند . شیخ فضل الله به عنوان نماینده رهبر نهضت تنباکو به خوبی به انجام وظیفه پرداخت و در پیروزی این نهضت، نقش مهمی را ایفا کرد . این اولین میدان مبارزه مهم سیاسی شیخ بود که با سربلندی آن را پشت سر نهاد .

ب . شیخ شهید و حکومت مشروطه

مرحوم شیخ فضل الله نوری معتقد بودند چون اکثر مردم مسلمان پیرو دین اسلام هستند، باید حکومت آن هرچند به صورت مشروطه باشد، باید از نوع حکومت مشروطه مشروعه باشد،

ج . شیخ و مجلس قانون گذاری

مرحوم شیخ فضل الله نوری بارها تاکید کرد: ایها الناس من به هیچ وجه مخالف فکر مجلس شورای ملی نیستم، بلکه دخلیت خود را در تاسیس آن اساس بیش از همه کس می دانم، صریحا می گویم همه بشنوید و به غایبین هم برسانید که من آن مجلس شورای ملی را می خواهم که عموم مسلمانان

د . شیخ شهید و مساله آزادی مطبوعات

شیخ فضل الله نوری با توجه به بصیرت و تیزبینی و درک عمیق خود مراد روشنفکران غرب زده از آزادی و مساوات را درک نمود و فهمید که معنای جز لجام گسیختگی از آن ندارند . لذا از همان ابتدا کار،

هـ . شیخ فضل الله و روشنفکران غرب زده

اثر ترفندهای منافقانه ای که قشر روشنفکرنمای غربزده در پیش گرفته بود، طولی نکشید که در نتیجه تبلیغات روزافزون و دادن شعارهای به ظاهر زیبا و عامه پسند مراکز تصمیم گیری و قانون گذاری و پارلمان کشور، به دست این قشر افتاد . پس از ایجاد مجلس قانون روحانیون در سیاست و تعطیل نمودن قوانین اسلامی پرداختند، کسانی چون مجد الاسلام کرمانی می گفت: دخالت روحانیون در مجلس سبب

منابع

1. آدميت، فريدون (1359). عقاید و آرای شیخ فضل‌الله نوری. سال اول، شماره ۳۱، صص 52-60.

2 . خميني، سيد روح‌الله (1389). صحیفه نور. ج 6، چاپ پنجم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ص 50

3 . كسروي، احمد (1319). تاریخ مشروطه ایران. تهران: هرمس. ص 31 - 58