تاريخچه بورس در جهان. 2

پیدایش بورس در ایران. 5

دوره های زمانی بورس از ابتدا تا کنون. 6

× دوره نخست (1357- 1346) 7

× دوره دوم (1367- 1358) 7

× دوره سوم (1383- 1368) 8

× دوره چهارم (از سال 1384 تاکنون) 10

بازار فرابورس در ايران. 10

ماموریت شرکت فرابورس ایران. 11

محیط فعالیت فرابورس ایران. 12

بازارهای فرابورس ایران. 12

منابع. 15

تاريخچه بورس در جهان

اولین بورس اوراق بهادار در دنیا در شهر آمستردام و توسط اولین شرکت چند ملیتی به نام «کمپانی هند شرقی هلند» پدیدار شد. به همین نحو، شرکت «کمپانی هند شرقی هلند» اولین شرکتی بود که سهام منتشر کرد. این شرکت به مرحله‎ای رسیده بود که می‌بایست در امور اقتصادی خود تغییر ساختار دهد و با اقدام به عرضه عمومی، در حقیقت در زمان خود به اقدامی انقلابی دست زد.

بورس آمستردام در سپتامبر 1602، شش ماه پس از تشکیل شرکت «کمپانی هند شرقی هلند» تأسیس شد. شرکت «کمپانی هند شرقی هلند» از سلسله عواملی برای نیل به موفقیت برخوردار بود: 50 هزار نفر کارمند غیر نظامی با ارتش خصوصی مشتمل بر 40 ناوجنگی، 30 نفر ملوان و 10 هزار خدمه و البته گردش فزاینده سود. کل کشور هلند تجدید حیات یافت.

این شرکت با وجود بازاری برای سهام و اوراق قرضه خود، احتمالاً قویترین اقتصاد در تاریخ جهان را داشته است. به نظر می‎رسد که شرکتی با ارتش و ناو جنگی خصوصی هیچگاه در آینده در هیچ بازاری پدیدار نشود. کلید موفقیت این شرکت درحقیقت حضور «عموم» در مالکیت آن بوده است. این امر انباشتن 5/6 میلیون گیلدر ]واحد پیشین پول هلند[ را برای آن شرکت به ارمغان آورد. همچنین «بورس» باعث شد تا شرکت بتواند برای رفع نیارهای کوتاه مدت خود، اوراق قرضه منتشر کند. به این ترتیب، اولین بورس اوراق بهادار، محکی بود برای کاپیتالیسم مدرن. تاریخچه شرکت «کمپانی هند شرقی هلند» در حقیقت ماکتی از آنچه بر سر شرکت‎های پذیرفته در بورس می‎آید، بود:

اما تا سال 1801 هیچگونه مقررات یا عضویت رسمی در بورس اوراق بهادار لندن مشاهده نشد. درحالی که بزرگترین گام‎های تغییر در تاریخ دنیا به وقوع می‎پیوست، هنوز تعدادی اعتقاد داشتند که خرید وفروش سهام امری غیر اخلاقی و شیطانی محسوب می‎شود.

قرار دادن «باتن وود(Buttonwood)» نه تنها پیدایش بورس اوراق بهادر نیویورک را باعث گردید بلکه شاهد انکار ناپذیری مبنی بر توسعه ایالات متحده و تبدیل آن به یک ابرقدرت اقتصادی محسوب شد. جالب است که وال استریت در کنار دیگر سمبل ایالات متحده یعنی آسمان‎خراش‌ها ، به عنوان نماد قدرت و پول این کشور به شمار می‎رود.

پیدایش بورس در ایران

ریشه های ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران به سال 1315 بازمی‌گردد. در این سال یک کارشناس بلژیکی به نام ران لوترفلد به همراه یک کارشناس هلندی، به درخواست دولت وقت ایران، دربارة تشکیل بورس اوراق بهادار مطالعاتی نمودند و طرح تأسیس و اساسنامة آن را تنظیم کردند. در همان سال‌ها یک گروه کارشناسی در بانک ملی نیز به مطالعة موضوع پرداختند و در سال 1317 گزارش کاملی دربارة جزئیات مربوط به تشکیل بورس اوراق بهادار تهیه کردند.

دوره های زمانی بورس از ابتدا تا کنون

بورس اوراق بهادار تهران در بهمن‌ماه سال 1346 بر پايه قانون مصوب ارديبهشت‌ماه 1345 تأسيس شد. دوران فعاليت بورس اوراق بهادار را مى‌توان به چهار دوره تقسيم کرد: دوره نخست (1357-1346)، دوره دوم (1367-1358)، دوره سوم (1383-1368) و دوره چهارم (از 1384 تاکنون)

× دوره سوم (1383- 1368)

 با پايان يافتن جنگ، در چارچوب برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى جمهورى اسلامى ايران تجديد فعاليت بورس اوراق بهادار تهران به‌عنوان زمينه‌اى براى اجراى سياست‌هاى خصوصى‌سازى مورد توجه قرار گرفت.

در اين دوره دولت مجموعه‌اى از قوانين و مقررات در راستاى گسترش بازار بورس اوراق بهادار وضع نمود که تأثير بسزايى در افزايش حجم معاملات داشت، از جمله:

1.    تبصره 35 قانون بودجه سال 1378 کل کشور که در آن به وظيفه دولت نسبت به تعيين تکليف همه شرکت‌هاى بخش دولتى از راه ادغام، واگذارى و فروش سهام به بخش‌هاى خصوصى و تعاونى اشاره شد.

2.    ماده 94 قانون برنامه سوم توسعه (1383- 1379) که بر اساس آن شوراى بورس موظف شد تا کارهاى لازم را براى ايجاد شبکه رايانه‌اى بازار سرمايه ايران به‌منظور انجام گرفتن دادوستد الکترونيک اوراق بهادار در سطوح ملى و پوشش دادن خدمات اطلاع‌رسانى در سطح ملى و بين‌المللى انجام دهد. همچنين بر اساس ماده 95 برنامه سوم توسعه، شوراى بورس مجاز شد تا دست به راه‌اندازى بورس‌هاى منطقه‌اى در سطح کشور بزند و راهکارهاى لازم را براى قابل معامله شدن ديگر ابزارهاى مالى در بورس اوراق بهادار فراهم نمايد.

بازار فرابورس در ايران

شرکت فرابورس ايران در اجراي ماده 28 قانون بازار اوراق بهادار جمهوري اسلامي ايران (مصوب آذر ماه 1384) و پس از اخذ مجوز از شورای عالی بورس در آبان سال 87 به ثبت رسيد. در فرآیند پذیره نویسی این شرکت، حدود 3 هزار شخصيت حقوقي و حقيقي شرکت کردند. براساس قانون بازار اوراق بهادار و اساسنامه شرکت، فرابورس ايران متولي راه اندازي و اداره بازارهاي خارج از بورس به حساب می آید.

محیط فعالیت فرابورس ایران

بر اساس دستورالعمل های مصوب، انواع اوراق بهادار در فرابورس قابل پذیرش و مبادله هستند؛ ضمن آنکه مفهوم جدید "عرضه اوراق بهادار" نیز در شرح وظایف این بازار قرار گرفته و افق جدیدی را در حوزه بازار سرمایه ایجاد کرده است؛و این امکان فراهم شده است تا این بازار در دو حوزه کلی پذیرش و عرضه اوراق بهادار فعالیت کند.

بازارهای فرابورس ایران

دستورالعمل پذیرش و عرضه اوراق بهادار در فرابورس ایران، فعالیت آن را در قالب چهار بازار مجزا تبیین کرده است که در  بازار اول، دوم و اوراق مشارکت، انواع اوراق بهادار پذیرفته و در بازار سوم، تنها عرضه اوراق بهادار انجام می شود.