فصل اول: کلیات تحقیق
۱-۱مقدمه…………… ۲
۱-۲ بیان مسئله……..۴
۱-۳ اهمیت و ضرورت تحقیق…..۷
۱-۴ اهداف تحقیق…۹
۱-۴-۱ اهداف کلی.۹
۱-۴-۲ اهداف جزئی……………….۹
۱- ۵ مدل تحقیق….۱۰
۱-۶ فرضیه های تحقیق…………..۱۱
۱-۶-۱ فرضیه کلی۱۱
۱-۶-۲ فرضیه های جزئی………..۱۱
۱-۸ تعاریف نظری واژه ها………۱۲
۱-۸-۱ تعاریف نظری…………….۱۲
۱-۸-۲ تعاریف عملیاتی………….۱۳
فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق
بخش اول: پیشرفت تحصیلی
۲-۱ پیشرفت تحصیلی چیست؟..۱۵
۲-۲ پیشرفت تحصیلی ……………۱۷
۲-۳ عوامل مؤثر در پیشرفت تحصیلی……….. ۱۸
۲-۴ روشهای اندازه‌گیری و ارزشیابی از پیشرفت تحصیلی .۲۰
بخش دوم: هوش هیجانی
۲-۵ هوش هیجانی چیست؟ …….۳۲
بخش سوم: عزت نفس
۲-۵ عزت نفس چیست ؟ ……….۳۴
۲-۶ عزت نفس؛ رمز موفقیت و سلامت……….۳۵
۲-۷ رویکرد اسلام نسبت به عزت نفس ………۳۶
۲-۸ ده کلید طلایی عزت نفس..۳۸
۲-۹ وجوه تمایز عزت نفس و اعتماد به نفس..۳۹
۲-۱۰ عزت نفس: واکسن اجتماعی…………….۴۰
۲-۱۱ سه گام جهت رسیدن به عزت نفس بهتر۴۱
پیشینه تحقیقات……۵۲
تحقیقات داخلی…..۵۲
تحقیقات خارجی…۵۳
فصل سوم: روش شناسی تحقیق
۳-۱ مقدمه………….۵۶
۳ – ۲ روش تحقیق……………….۵۶
۳ – ۳ جامعه آماری ………………۵۶
۳ – ۴ روش جمع آوری اطلاعات …………….۵۷
۳ – ۵ ابزار اندازه گیری …………۵۷
۳-۶ روایی و پایایی۵۸
۳-۶-۱ روائی ( اعتبار) ………….۵۸
۳-۶-۲ پایائی………۵۸
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
۴-۱ مقدمه………….۶۱
۴-۲ توصیف ویژگی های فردی ۶۲
۴-۸ آزمون فرضیات………………۶۴
فصل پنجم: نتایج و پیشنهادها
۵-۱ نتیجه گیری فرضیات……….۷۳
۵-۲ محدودیتها …..۷۷
۵-۲-۱محدودیت تحقیق ………..۷۷
۵-۳ پیشنهادات……۷۸
۵-۳-۱ پیشنهادات برای تحقیقات بعدی…………………………۷۸
منابع فارسی………..۷۹
منابع انگلیسی………
پرسشنامه عزت نفس
پرسشنامه هوش هیجانی
پرسشنامه پیشرفت تحصیلی
چکیده:
در این پژوهش به بررسی رابطه «هوش هیجانی و عزت نفس با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پرداخته شده است. هدف های جزئی شامل بررسی رابطه بین هوش هیجانی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، بررسی رابطه بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، بررسی رابطه بین مهارت های میان فردی و هوش هیجانی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، بررسی رابطه بین درون فردی و هوش هیجانی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان می باشد. روش پژوهش بکار برده شده در این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ نحوه گردآوری اطلاعات پیمایشی است که از لحاظ روش اجرا به دلیل بررسی متغیر های پژوهش در یک محیط پژوهشی – توصیفی از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری ما در این پژوهش برای سنجیدن میزان تأثیرات به وجودآمده در متغیرهای یاد شده جامعه آماری بکار گرفته شده 100 نفر مورد نظر ما است. همانند بسياري از روش هاي ارزيابي آمادگي، در اين پژوهش از ابزار پرسشنامه استفاده شده است و در اين زمينه دو پرسشنامه طراحي شده است بر طبق آن در صفحه اول همراه شاخص های آن برای مصاحبه شونده توضیح داده شده است.
کلیدواژه ها: هوش هیجانی، عزت نفس، پیشرفت تحصیلی، مهارت های میان فردی.
۱-۱مقدمه
موضوع شیوه های جلوگیری از افت تحصیلی دانش آموزان و پیشرفت آموزشی آنها به منظور کاهش هزینه ها و افزایش بهره وری و کارایی نظام آموزشی در سه دهه اخیر به یکی از مهم ترین مباحث نظام آموزشی ما تبدیل شده است. به عبارتی در حال حاضر همه مسئولان نظام آموزشی و بسیاری از اولیا و دانش آموزان گاه به نحوی با این معضل آموزشی درگیر هستند که تحقیقاتی که پژوهشگران انجام داده اند یا هم اکنون نیز انجام می دهند و بحث های فراوانی که روانشناسان، مشاوران و متخصصان تعلیم و تربیت در این راستا دارند، صرفاً به همین جهت است که شاید با شناخت مساله و کشف راه حل های اساسی ریشه این معضل برای همیشه خشکانده شود یا از بین برود(کریمی، ۱۳۸۸، ۵۶).
در گذشته آموزش مهارت های زندگی به کودکان برای ورود به زندگی اجتماعی توسط خانواده ها صورت می گرفت اما از زمانی که آموزش فرزندان به عهده نهادهای آموزشی قرار گرفت، نقش والدین هم در امور آموزشی کودکان کم رنگ تر شد. ولی امروزه با افزایش آگاهی ها، والدین می کوشند تا شرایط پیشرفت تحصیلی فرزندشان را خارج از محیط مدرسه نیز فراهم امروزه بهره گیری از آموزش های مدرسه و پیشرفت تحصیلی از اهمیت به سزایی برخوردار است و خانواده ها برای موفقیت درسی و علمی فرزندان شان بسیار تلاش و مبالغ هنگفتی به این منظور هزینه می کنند. برای پیشرفت تحصیلی صرف هزینه های هنگفت و امکانات آموزشی و سیستم های مدرن و … کافی نیست بلکه زمینه ها و شرایط خاصی برای پیشرفت درسی و عزت نفس فرزندان لازم است محیط زندگی باید سرشار از آرامش، آسایش و امنیت باشد تا بچه ها احساس ناامنی و اضطراب نکنند و عوامل تأثیر گذار بر پیشرفت تحصیلی فرزندانشان را جدی بگیرید عواملی مانند عزت نفس و هوش هیجانی.
هوش هیجانی به عنوان یک مفهوم جدید در روان شناسی حاصل در هم تنیدگی دو ذهن هیجانی وعقلانی است هوش هیجانی رابطه متقابل عقل و احساس است واز آنجا که انسانها به طور غالب نه به طور عقلانی هستند ونه احساسی از قابلیت فرد برای انطباق بامحیط اطراف وکنار آمدن با مشکلات زندگی به کارکرد ترکیبی قابلیتهای عاطفی وعقلانی بستگی دارد.امروزه هوش هیجانی موضوع مورد بحث بسیاری از تحقیقات وپژوهشهای مربوط به بررسی تفاوتهای فردی شده است توانایی پیش بینی موفقیتهای زندگی ونیز نقش اساسی این سازه در اغلب اختلالات روانی می تواند از دلایل علاقه به مطالعه هوش هیجانی باشد و واژه هوش هیجانی نخستین بار درسال ۱۹۹۰توسط دکتر پیتر سالودی از دانشگاه یل ودکتر جان مایر از دانشگاه نیو همیشایر مطرح شده با این حال از نظر مفهومی (نه اصطلاحی )ریشه آن به هوش اجتماعی باز می گردد که در سال ۱۹۲۰از سوی ترنرایک مطرح شد هوش هیجانی ثرندایک به توانایی فهم ومدیریت مردم وعلاقلانه عمل کردن در روابط انسانی اطلاق می شود.ریشه مفهوم دیگر به اصطلاح هوش درونی فردی و میان فردی گاردنو باز میگردد با این حال همانطور که گفته شد انچه عمومیت دارد و در ادبیات تحقیقی رواج پیدا کرد اصطلاح هوش هیجانی بود که توسط سالووی و مایر پیشنهاد گردید و در سال ۱۹۹۵ با انتشار کتاب گلمن تحت همین عنوان وجه عمومی تری یافت انها با اطلاع از اقدامات اولیه که در مورد جنبه های غیر شناختی هوش هیجانی را اغاز کردند آنها هوش هیجانی را به عنوان یک شکل از هوش هیجانی در نظر گرفتند ومعتقدند که هوش هیجانی نوعی از پردازش اسست که شامل توجه به هیجانهای ارزیابی صحیح و دقیق آن در خود و دیگران نظم بخشی سازش یافته هیجانها و ابزار مناسب آنها می باشد در تعریفی دیگر بار – آن هوش هیجانی را دسته ای از مهارتهای استعدادها و توانایی های غیر شناختی می دانند که با توانایی موفقیت فرد را در مقابله به فشارها افزایش می دهد . همزمان با پیدایش و گسترش هوش هیجانی به عنوان روح زمان و یا گرایش فرهنگی یک دوره خاص به عنوان مجموعه ای از صفات شخصیتی (بار-ان۲۰۰۱)به عنوان مجموعه ای از توانایی های ذهنی (مایر-سال ووی-کاروسو۲۰۰۰)مطرح گردید.تلقی توانشی از هوش هیجانی اساسی را بر یادگیری توانایی های هیجانی و به کار گیری عملی آنها در حوضه های مختلف زندگی می گذارد.به عقیده ی مایر و سالووی توانایی دریافت و ابراز هیجان و نیز فهم ومدیریت اطلاعات هیجانی قابل یادگیری بوده افراد از این نظر با هم تفاوت دارند بنابراین هوش هیجانی توانشی یا توانایی شناختی هیجانی به توانایی واقعی و بالفعل افراد در باز شناختی و پردازش اطلاعات هیجانی اطلاق می شود.این نوع از هوش هیجانی بهوسیله ی عملکرد و موقعیت های عینی مورد ارزیابی قرار می گیرد. یکی از وظایف مراکز خدمات مشاوره ای دانشگاه تامین سلامت روان حاصل می شود . (بروکن۱۹۸۵)ارتقای سلامت روان و پیشگیری از بیماریها را بخشهایی از مفهوم کلی سلامت می داندو بین آنها پیوست ها را فرض می کنند (خواجوی و همکاران۱۳۸۲) فعالیت های آموزشی در جهت تقویت بهزیستی خود یکی از بخش هایی است ه می گفته و رال (۱۹۹۲) َبرای ارتقای سلامت روان باید توسعه یابد از جمله فعالیت های آموزشی که امروزه محققان تاکید بیشتری بر روی آن دارند آموزش مهارت های هوش هیجانی است.
عزت نفس عبارت است از احساس ارزشمند بودن. این حس از مجموع افکار، احساس ها، عواطف و تجربیاتمان در طول زندگی ناشی می شود: می اندیشیم که فردی با هوش یا کودن هستیم، احساس می کنیم که شخصی خوب باید یا بد هستیم، خود را دوست داریم یا نداریم. مجموعه هزاران برداشت ارزیابی و تجربه ای که از خویش داریم باعث می شود که نسبت به خود احساس خوشایند ارزشمد بودن و یا بر عکس احساس ناخوشایند بی کفایتی داشته باشیم (کلمزو کلارک، ترجمه علیپور، ۱۳۷۸).
۱- ۲بیان مسئله
آموزش عالی، در توسعه‌ی اجتماعی و منابع انسانی و تربیت افراد کاردان نقش عمده‌ای داشته و از این‌رو دانشگاه‌های کشور در فرایند توسعه‌ی نیروی انسانی، اهمیتی اساسی دارند.
یکی از مشکلات شایع نظام آموزشی در بسیاری از کشورهای جهان، پدیده‌ی اُفت تحصیلی است که زیان‌های علمی، فرهنگی و اقتصادی زیادی متوجه دولت‌هاو خانواده‌ها می‌کند. تلاش برای شناسایی عوامل مهم در پیشرفت تحصیلی و ارایه‌ی راهبردها و انجام اقداماتی در جهت کاهش خسارات ناشی از اُفت تحصیلی، مستلزم تحقیقات بسیار در این زمینه است(شعاری نژاد، ۱۳۶۴: ۱۹۸).
آموزش عالی، همواره با مشکلاتی در زمینه‌ی محدودیت‌های آموزش و پژوهش روبه‌رو بوده است و تحقق اهداف ازپیش‌تعیین‌شده تا حد زیادی بستگی مستقیم به میزان موفقیت دانشجویان دارد. دانشجویان، بنابه دلایلی، از امکانات آموزشی و پژوهشی به‌طور یک‌سان برخوردار نیستند؛ به‌طوری‌که در بیش‌تر دانشگاه‌ها، همه‌ساله دانشجویانی وجود دارند که به‌دلیل عدم موفقیت در تحصیل، با مشکلاتی روبه‌رو هستند(شریفیان ۲۰۰:۱۳۸۱).
مک‌کله‌لند نخستین کسی بود که با همکارانش درباره‌ی ماهیت و اندازه‌گیری انگیزه‌ی پیشرفت مطالعه کرد. وی شرایط اجتماعی را در ایجاد انگیزه‌ی موفقیت دخیل می‌داند، مک‌کله‌لند مهم‌ترین آموزش را در خانواده، آموزشی می‌داند که صفاتی نظیر استقلال فردی، کنترل خویشتن، بلندپروازی‌های خاص و اعتمادبه‌نفس را در کودکی تقویت نماید. به‌نظر وی، درجه‌ی انگیزه‌ی موفقیت، یک‌بار برای همیشه در کودکی ثابت می‌شود و پس از آن دیگر تغییری نمی‌کند. به نظر او طبقه‌ی اجتماعی، انگیزه‌ی موفقیت را تحت تأثیر قرار می‌دهد و این انگیزه در طبقه‌ی متوسط بیش‌تر از سایر طبقات است (روشه، ۱۳۷۰: ۱۸۹-۱۹۳).
ویلیام جیمز از جمله کسانی بود که برای نخستین بار در کتاب اصول روان شناسی خود بر ضرورت عزت نفس و هوش هیجانی تأکید داشت و اینکه عزت نفس تعیین کننده شکل های متعدد در رفتار آدمی می باشد، تاکید کرده است . همزمان با ویلیام جیمز، جامعه شناسان مختلفی از جکمله کولی اظهاراتی کرده و آن را یک نیاز حیات بخش آدمی توصیف نمد. هر چند محققانی مانند گلدشتاین، مای، آنگلیال و بوهلر مطالعاتی در این مورد انجام داده اند. اما قبل از رویکرد روانی – اجتماعی مطالعات منظم و سیستماتیگک در مورد عزت نفس انجام نشده است، در واقع با پیدایش رویکرد روانی- اجتماعی مختلفی محققانی مانند هورنای، فروم و سالویان مطالعات نظامداری درباره عزت نفس ارائه داده اند. اما توج وارسی ها درباره عزت نفس و اینکه عزت به عنوان یک سازه شخصیتی قلمداد گردد، در نظریه انسان گرایانی مانند راجرز و مزلو مشاهده می شود. عزت نفس عبارت است از احساس ارزشمند بودن. این حس از مجموع افکار، احساس ها، عواطف و تجربیاتمان در طول زندگی ناشی می شود، هوش هیجانی نوعی دیگری از هوش است. این هوش مشتمل بر شناخت احساسات خویشتن و استفاده از آن برای اتخاذ تصمیم‌گیری‌های مناسب در زندگی است. عاملی که به‌هنگام شکست در شخص ایجاد انگیزه و امید می‌کند(کلمزو کلارک، ۱۳۷۸، ۱۱).
-1 اهمیت و ضرورت پژوهش
از دیرباز مساله از بین بردن افت آموزش یا پیشرفت تحصیلی مورد بحث و تفحص متخصصان تعلیم و تربیت بوده و همواره در پی آن پیشنهادات، راهکارها و سیاست هایی به همین منظور وجود داشته تا بتواند جلوی این معضل فرهنگی را گرفته و استفاده بهینه از امکانات مالی و منابع محدود کشور به عمل آید تا شاید برای همیشه این مشکل اساسی آموزش زدوده شود و دیگر حیف و میل شدن بیهوده بودجه های نظام آموزشی خود نباشیم.
موضوع جلوگیری از افت تحصیلی یا کوشش در جهت پیشرفت تحصیلی بالنفسه از اهمیت ویژه یی برخوردار است و همواره مورد توجه تمامی مسوولان نظام آموزشی قرار گرفته است و سعی و تلاش دارد بتواند با بسیج نیروهای کارا و کارآمد سطح علمی و فرهنگی افراد را ارتقا داده و مراکز و موسسات صنعتی، علمی و تجاری جامعه را از وجود متخصصان آگاه و توانمند بهره مند سازد. از این جهت سعی و تلاش همه ما این بوده که در یاری رساندن به این هدف ارزشمند تا جایی که می توانیم در این راه خود را مسوول دانسته و تلاشی بسیار ناچیز ولو در ارایه یک راهکار کوچک انجام داده یا با یادآوری و انجام و اجرای شیوه ها و برنامه های خاص آموزشی راه رسیدن به این هدف را تسهیل بخشیم.
این موضوع منجر به مطرح شدن این پرسش شده که چه عوامل موثر در کنار پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تعیین کننده هستند؟
درواقع هوش هیجانی عدم موفقیت افراد با ضریب هوش بالا و همچنین موفقیت غیرمنتظره افراد دارای هوش متوسط را تعیین می‌کند. یعنی افرادی با داشتن هوش عمومی متوسط و هوش هیجانی بالا خیلی موفق‌تر از کسانی هستند که هوش عمومی بالا و هوش هیجانی پایین دارند. پس هوش هیجانی پیش بینی کننده موفقیت افراد در زندگی و نحوه برخورد مناسب با استرس‌ها است.
افراد دارای عزت نفس واقع بین هستند. خلاق و نیروی خلاقه خود را بکار می گیرد و به فراورده های ذهن خود توجه کافی دارند ( خود را دست کم از دیگران ) کسانی که عزت نفس سالم دارند هرگز از اینکه بگویند « اشتباه کردم » واهمه و ترسی ندارند . اشتباهات خود را واقع بینانه می پذیرند و برای اصلاح اشتباهات خود تلاش می کنند . در حالی که کسی که عزت نفس ندارد قبول هر اشتباه را به حساب تحقیر شدن خود می گذارد و دچار احساس گناه. احساس بی کفایتی و شرم و خجالت می شود. بنابراین اشتباهات خود را به دیگری نسبت می دهد .
همدردی و همدلی در اشخاصی که از سلامت عزت نفس برخوردارند. فراوان وجود دارد. بدلیل پذیرش و اطمینان به خود از دیگران نمی ترسند وبه اعتماد به نفس دیگران نیز احترام می گذارند. بنابراین روحیه همکاری برای دستیابی به هدفهای مشترک در افراد دارای عزت نفس سالم فراوان دیده می شود . جرات ورزی و شهامت ابراز وجود در این افراد وجود دارد. بنابراین برای پیشرفت در تحصیل باید عزت نفس و هوش هیجانی افراد بالا رفته تا بتوانند به مراتب علمی بالاتری رسید.
نوآوری:
در پی تحقیقات انجام شده موضوع بررسی رابطه بین عزت نفس و هوش هیجانی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دیده نشده بنابراین جنبه نوآوری داشته پس ما به دنبال این سؤال هستیم که آیا بین هوش هیجانی و عزت نفس با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دبیرستان های دخترانه واثقي و پسرانه استرآبادي شهر گرگان رابطه وجود دارد؟
4-1 اهداف تحقیق
1-4-1 اهداف کلی
بررسی رابطه هوش هیجانی و عزت نفس با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دبیرستان دخترانه واثقي و پسرانه استرآبادي شهر گرگان در سال 1398.
2-4-1 اهداف جزئی
- بررسی رابطه بین هوش هیجانی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان.
- بررسی رابطه بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان.
- بررسی رابطه بین مهارت های میان فردی و هوش هیجانی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان.
- بررسی رابطه بین درون فردی و هوش هیجانی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان.
6-1 فرضیه های تحقیق
1-6-1 فرضیه کلی
بررسی رابطه هوش هیجانی و عزت نفس با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دبیرستان دخترانه واثقي و پسرانه استرآبادي شهر گرگان در سال 1398.
1-6-2 فرضیه های جزئی
- بین هوش هیجانی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه معناداری وجود دارد.
- بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه معناداری وجود دارد.
- بین مهارت های میان فردی و هوش هیجانی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه معناداری وجود دارد.
- بین مهارت های درون فردی و هوش هیجانی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه معناداری وجود دارد.
7-1 تعاریف نظری واژه ها
1-7-1 تعاریف نظری
پیشرفت تحصیلی
پیشرفت تحصیلی یعنی این که از سطح مورد انتظار آموزشی برآورده شود و سازمان آموزش و پرورش به اهداف از پیش تعیین شده نزدیک تر شود. پیشرفت تحصیلی یعنی ، افزایش میزان یادگیری ، افزایش سطح نمرات و قبولی دانش آموزان در دروس و پایه تحصیلی(قرنی، 1388، 32).
هوش هیجانی
هوش هيجاني مجموعه مهمي از يک سري توانايي هاست: توانايي هايي مانند اينکه فرد بتواند انگيزه خود را حفظ نمايد و در مقابل ناملايمات پايداري کند، تکانش هاي خود را به تعويق بيندازد و آنها را کنترل کند، حالات روحي خود را تنظيم کند و نگذارد پريشاني خاطر، قدرت تفکرش را خدشه دار سازد، با ديگران همدلي کند و اميدوار باشد(جوادزاده، 1380، 199).
عزت نفس
عزت نفس یک نیاز اولیه برای انسانهاست . چون فکرکردن لازمه زندگی موفق است و این اندیشه و فکر به ما امکان می دهد که قدرت تصمیم گیری هر انسان بستگی به میزان عزت نفس او دارد بنابراین نقش عزت نفس در زندگی انسان بسیار مهم وچشمگیر می باشد(معروفی، 1387، 67).
2-7-1 تعاریف عملیاتی
پیشرفت تحصیلی
نمره ای است که آزمودنی از پرسشنامه پيشرفت دانش آموزان دبیرستانی به دست می آورد.
هوش هیجانی
نمره ای است که آزمودنی از پرسشنامه هوش هیجانی تألیف دکتر محمود ساعتچی به دست می آورد.
عزت نفس
نمره ای است که آزمودنی از پرسشنامه عزت نفس کوپر اسمیت به دست می آورد.