پاورپوينت اصول اپیدمیولوژی و مبارزه با بیماری ها

فهرست

 تعریف اپیدمیولوژي
استنتاج از تعاريف مختلف
عملكردهاي اپيدميولوژي
انواع اپيدميولوژي
اهداف و كاربردهاي اپيدميولوژي
مدلهاي اكولوژيك در ارتباط با علّييت بيماريها مثلث اپيدميولوژي
مدلهاي اكولوژيك در ارتباط با علّييت بيماريها مدل چرخ
مدل استخوان ماهي
مدل شبكه علّيت
مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)
شرايط ايجاد بيماري بوسيله عوامل بيماريزا
اندازه ها و اندازه گيريها در اپيدميولوژي
ميزانهاي مهم در اپيدميولوژي
منابع اطلاعات

—

—بهداشت 2

—اصول اپیدمیولوژی و مبارزه با بیماریها

—

—تعریف اپیدمیولوژي

—اپیدمیولوژی چیست؟

—تعریف اپیدمیولوژي

—اپيدميولوژي،پايه علم بهداشت عمومي است

—ريشه آن از كلمه يوناني اپي (Epi) به معناي بر يا روي، دموس (Demos) به معناي مردم و لوژي (Logy) يعني مطالعه، برگرفته شده است
تعاريف مختلف
• بقراط حدود 2400 سال قبل اولين بار واژه اپيدمي را بكار برد و كاربرد اپيدميولوژي را در مطالعه اپيدمي بيماريهاي واگير، مخاطرات محيطي و مسائل تغذيه اي نام برد.
• اپيدميولوژي رشته اي از علوم پزشكي است كه همه گيريها را بررسي ميكند (پاركين 1873).
•اپيدميولوژي مطالعه سلامتي و بهداشت در جوامع انساني است (تريس 1992).

—تعریف اپیدمیولوژي

vاپيدميولوژي يك روش تحقيقي براي جستجوي علّت يا منبع يك بيماري، ناتواني، سندرم و يا وضعيت

v اپيدميولوژي مطالعه چگونگي توزيع بيماريها در جمعيت و بررسي عواملي است كه در اين توزيع تاثير ميگذارد (گورديس2004).

—استنتاج از تعاريف مختلف

 آن چه از تعاريف بالا ميتوان استنتاج كرد اين است كه اپيدميولوژي:

 تأكيد بر گروه دارد نه فرد.
 

üاپيدميولوژي علم كميتهاست و با اندازه ها و اندازه گيريها سروكار دارد.
 

üعلم بررسي ارتباطها، اختلافها، و تغييرات الگوي سلامت و بيماري در جمعيتهاي انساني است.

ü

üعلم بررسي تفاوت و مقايسه (Contrast & Compare) سلامتي و بيماري است.
 

üفقط به بيماري و ناتواني توجه ندارد و سلامتي و مرگ هم در دامنه فعاليتهايش قرار دارد.
 

üبه جنبه هاي مختلف پيشگيري توجه دارد.
 

üهم علم(Science) است و هم عمل (Practice).

—عملكردهاي اپيدميولوژي

1- بررسي عوامل بيماريزا، عوامل فيزيكي و عوامل محيطي كه روي سلامتي اثر ميگذارند تا با شناخت آنهابتوان از بيماريها و مصدوميتها پيشگيري كرد و سلامتي را ارتقاء بخشيد.
2- بررسي عوامل يا علل مهم مؤثر بر رخداد بيماريها، ناتواني و مرگ، تا بتوان اولويتها را به درستي شناسايي كرد.
3- مشخص كردن قسمتهايي از جمعيت كه بيشتر از سايرين در معرض خطر بيماري، ناتواني يا مرگ هستند.
4- طراحي و ارزيابي تأثير برنامه ها و خدمات بهداشتي بر گسترش سلامتي در جمعيت

—انواع اپيدميولوژي

اپيدميولوژي را ميتوان از منظرهاي مختلف، طبقه بندي كرد.

براساس رويكرد مطالعاتي:

 

üاپيدميولوژي تغذيه

üاپيدميولوژي اجتماعي

üاپيدميولوژي محيط

üاپيدميولوژي شغلي يا حرفه اي

ü اپيدميولوژي مولكولي

üاپيدميولوژي باليني

—انواع اپيدميولوژي

ü   برخي ديگر آن را به دو دسته كلّي اپيدميولوژي بيماريهاي واگير و اپيدميولوژي بيماريهاي غيرواگير طبقه بندي مينمايند

ü گروهي ديگر آن را از زاويه رويكرد خاص اين علم به بيماريهاي مختلف (مانند اپيدميولوژي سرطان، اپيدميولوژي ديابت،اپيدميولوژي حوادث، اپيدميولوژي بلايا و مانند اينها) ميبينند.

—انواع اپيدميولوژي

   يكي از متداولترين طبقه بنديها براساس روش مطالعه و بررسي سلامت و بيماري است كه البته هيچكدام از آنها الزاماً منحصر به فرد نيستند.

 بر اين اساس اپيدميولوژي را به

 اپيدميولوژي توصيفي (Descriptive)

تحليلي (Analytical)

گذشته نگر (Retrospective)

آينده نگر (Prospective)

 تجربي (Experimental)

سرولوژي (Serological)

طبقه بندي ميكنند

—اهداف و كاربردهاي اپيدميولوژي

   به طور كلّي پنج هدف به شرح زير براي اپيدميولوژي تدوين شده است:
1- مشخص كردن عوامل سبب ساز و علل بيماريها و عوامل خطرزايي كه ميتوانند خطر افزايش بيماري را در يك فرد يا يك جمعيت، افزايش دهند.

   در صورتي كه ما بتوانيم اين علل و عوامل را به درستي شناسايي كنيم قادر خواهيم بود مواجهه با آنها را كاهش يا قطع كنيم و در نتيجه براي پيشگيري مؤثر از بيماريها برنامه ريزي كنيم.

—اهداف و كاربردهاي اپيدميولوژي

2- مشخص كردن وضعيت و اندازه بيماريها در جامعه، و بار بيماريها تا بتوان تسهيلات و نيازهاي لازم براي كنترل و پيشگيري از آنها را تامين كرد.
3- مطالعه تاريخچه طبيعي و عوامل پيش آگهي بيماريها. از آنجا كه برخي بيماريها بيش از سايرين وخيمتر، يا كشنده تر هستند با تامين اين هدف قادر خواهيم بود روشهاي مداخله اي موثرتر و واقعيتري براي كنترل يا پيشگيري از آنها اتخاذ كنيم.

 4- ارزشيابي روشهاي حاضر و جديد درماني و شيوه هاي مختلف خدمات و مراقبتهاي بهداشتي.
5- پايه گذاري و ايجاد روشها، سياستگذاريها و تصميم گيريهاي مناسب براي كنترل مخاطرات وعوامل خطرزا در محيط كار، و زندگي.

—مدلهاي اكولوژيك در ارتباط با علّييت بيماريها
 مثلث اپيدميولوژي

—مدل يك (مدل اكولوژيك)
سالهاست مورد استفاده قرار ميگرفته و هنوز هم به آن توجه ميشود. اين مدل نشان دهنده تعامل متقابل سه عامل ميزبان، عامل بيماريزا و محيط در
تعيين علّيت بيماريها است.
در گذشته كه مطالعات اپيدميولوژي منحصر به بيماريهاي واگير بود عوامل
بيماريزا جزئي مجزا و علتي لازم براي رخداد بيماري محسوب ميشد، در صورتي كه در مورد بيماريهاي غير واگير، مانند مصدوميتهاي ناشي از حوادث يا بيماريهاي قلبي ـ عروقي نميتوان عامل بيماريزاي بخصوصي را مورد توجه قرار داد.

—از اين رو عامل بيماريزا را جزئي از عوامل مرتبط با محيط يا ميزبان دانسته و يا از مدلهاي ديگر استفاده ميكنند.

—مدلهاي اكولوژيك در ارتباط با علّييت بيماريها

—مدل چرخ (Wheel Model)
اين مدل بر هماهنگي و تعامل ژنها، و ميزبان با محيط تاكيد دارد. داراي يك هسته مركزي است كه حاوي ساختار ژنتيكي ميزبان كه در بروز بيماري نقش دارد، ميباشد.

— در اطراف آن عوامل مربوط به ميزبان وحول آن عوامل محيط اجتماعي، عوامل شيميايي و فيزيكي و عوامل بيولوژيك محيط قرار دارند.

—مدلهاي اكولوژيك در ارتباط با علّييت بيماريها
 مدل چرخ

—اندازه نسبي اجزاي چرخ با توجه به نقش هر عامل در رخداد بيماريهاي مختلف فرق ميكند.

— براي مثال در مورد بيماريهاي اسهالي هسته چرخ بسيار كوچك ولي در مورد بيماري هموفيلي يا تالاسمي كه عامل ژنتيك نقش مهمي در رخداد بيماري دارد هسته مركزي به نسبت بسيار بزرگ خواهد بود.

—مدلهاي اكولوژيك در ارتباط با علّييت بيماريها

—مدل استخوان ماهي
اين مدل نيز يكي از مدلهاي مربوط به تفسير رابطه علّت و معلولي بيماريهاست كه مجموعه عوامل ممكن كه در ايجاد بيماري، ناتواني يا مرگ، سهيم هستند را توضيح ميدهد. دياگرام استخوان ماهي به اپيدميولوژيستها در زماني كه ميخواهند علل ممكن بيماري را تعيين يا اندازه گيري كنند، كمك ميكند.

—مدلهاي اكولوژيك در ارتباط با علّّييت بيماريها

—مدل شبكه علّيت
اين مدل در سال 1960 توسط برايان مك ماهون و همكارانش ارائه شد و مفهومش آن است كه معلولها هميشه نتيجه يك علّت مشخص نيستند بلكه مجموعه اي از علل (Causes) يا عوامل كه همچون شبكه اي به هم اتصال دارند باعث ايجاد معلول ميشوند. شبكه علّيت را ميتوان به صورت نمودار علّيتي يا مدل شبكه عنكبوتي نشان داد.

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

 الف ـ عامل بيماريزا (Agent)
بطور كلي در اپيدميولوژي بيماريهاي واگير، يكي از 8 گروه عوامل بيماريزاي باكتريها، ويروسها،ريكتزياها، پروتوزوئرها، قارچها، انگلها، بندپايان و پرايونها دخالت دارند.

 اين عوامل عليرغم نوعشان، جزء(علت) لازم در زنجيره عفونت محسوب ميشوند و بدون وجود آنها بيماري عفوني امكان رخداد ندارد.

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

—عامل بيماريزا اگر از طريق محيط باعث ايجاد بيماري همراه با علائم باليني در فرد شود از اهميت اپيدميولوژيك بيشتري برخوردار خواهد بود.

—سه ويژگي اصلي عامل بيماريزا در ارتباط با اهميت اپيدميولوژيك آنها ميبايست مورد توجه قرار گيرد شامل:
1) ويژگيهايي كه با انتشار يا انتقال عامل بيماريزا در / از محيط تاثير دارند مانند روش انتقال عامل بيماريزا
2) خصوصياتي كه به ايجاد عفونت، مربوط ميشود مانند قابليت بيماريزايي عامل بيماريزا در ميزبان
3) ويژگيهايي كه به ايجاد بيماري و ارتباط بين عامل بيماريزا و ميزبان مانند حساسيت فرد يا وضع ايمني اوارتباط دارند

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

  باكتريها
اندازه اي بين0/2 تا 5 ميكرون دارند. به اشكال مختلف (كوكسي، باسيل، ويبريون، اسپيروكت) ديده ميشوند.

  به صورت هوازي، بي هوازي يا بي هوازي اختياري وجود دارند و ميتوانند با تغييرات شيميايي در مواد غذايي و تبديل آنها به مواد ساده تر، نيازهاي غذايي خود را برآورده كنند.

  عامل سببي بيماريهاي مختلف مانند سل، مخملك و تب مالت را باكتريها تشكيل ميدهند.

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

—ويروسها

—كوچكتر از باكتريها (بين 2 تا 400 ميلي ميكرون) هستند.

—داراي اشكال مختلف هندسي بوده وساختمان كامل سلولي ندارند.

—قدرت نفوذ بسيار زيادي دارند، و براي رشد و تكثير ، لازم است در بافت زنده زندگي كنند.

—عامل سببي بيماريهاي مختلف مانند سرخك، سرخجه؛ آبله ويروسها هستند.

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

—ريكتزياها
اندازهاي بين 0/3 تا 1 ميكرون دارند. از لحاظ تكاملي حد واسط بين باكتريها و ويروسها هستند.

—اكثرآنها بوسيله بندپايان از مخزن به ميزبان جديد منتقل ميشوند.

—در خارج بدن موجود زنده نسبت به عوامل محيطي بسيار حساس و آسيب پذيرند.

— عامل سببي بيماريهاي مختلفي مانند تيفوس، تب Q ريكتزياها ميباشند.

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

—پروتوزوئرها
تك سلولي اند و ساختمان كامل سلّولي دارند.

—عامل سببي بيماريهاي مختلفي مانند مالاريا، ليشمانيوز، شيستوزومياز،پروتوزوئرها هستند.
قارچها
قارچها موجودات پست گياهي هستند.

—فاقد كلروفيل اند، و لذا نميتوانند از مواد معدني، مواد آلي بسازند.
به اشكال مختلف ديده ميشوند.

—معمولاً داراي اسپور هستند.

— عامل بيماريزاي بيماريهاي مختلف مانند انواع كچليها، عفونتهاي قارچي سوند ادراري ميباشند.

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

—انگلها (كرمها)
گستردگي زيادي در جهان دارند.

— شامل دو گروه بزرگ كرمهاي پهن و دراز هستند.

—اندازه آنها از چند ميليمتر تا چند متر متغير است.

—در اندامهاي مختلف بدن (مثل روده، كبد، زير جلد) ميتوانند جايگزين شوند
بندپايان
بندپايان، هم ناقل، هم عامل بيماريزا و هم ميزبان بيماريها هستند (مثلاً كنه ناقل و مخزن تب راجعه، كك ناقل طاعون).

—بدن آنها از تكه هاي مجزا و چسبيده بهم تشكيل شده و سطح بدنشان كتيني است.
بزرگترين گونه جانوري در كره زمين هستند. عامل بيماريزاي بيماريهاي مختلف مانند گال و ميازيس ميباشند.

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

—پرايونها (Prions)
مواد پروتئيني قابل تكثير و بسيار مقاومي هستند كه معمولاً در بدن ميزبان، رشد بسيار آهسته ای داشته باعث ايجاد بيماريهاي خطيري نظير جنون گاوي و واريانت بيماري كروتسفلد ـ جاكوب ميگردند.

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

—طرز تاثير عوامل بيماريزا
بطور كلّي هم جسم عامل بيماريزا و هم سمومي كه ترشح ميكنند ممكن است تاثير و اختلالاتي بر روي ميزبان ايجاد كنند. بنابراين:

vبرخي باعث تحريك فرد بدون عارضه سلولي ميشوند (مانند عامل وبا)

vبعضي باعث آزردگي و آسيب سلول ميشوند (مانند جذام)

vبرخي نيز حيات سلول را مختل ميكنند (مانند برخي مسموميتها)

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

   شرايط ايجاد بيماري بوسيله عوامل بيماريزا (بيماريزايي عوامل بيماريزا)
بيماريزايي عامل بيماريزا و شرايطي كه ميتواند در ايجاد بيماري يا شدت آن در ميزبان تاثير داشته باشد شامل يك يا چند ويژگي زير است:

vويرولانس يا درجه قابليت بيماريزايي
عبارت است از قدرت توليد بيماري توسط عامل بيماريزا در يك ميزبان خاص.

 اندازه اين عامل را ازنسبت تعداد موارد واضح عفونت به تعداد كل افراد عفونت دار كه با عيار ايمني تعيين ميشود به دست مي آورند.

—شرايط ايجاد بيماري بوسيله عوامل بيماريزا

v پاتوژنيسيته يا قدرت بيماريزايي
خاصيت يك زيستمند (ميكروارگانيسم) است كه درجه ايجاد يك بيماري آشكار را در بين افراد عفونت
دار تعيين ميكند و عبارت است از نسبت تعداد افراد مبتلا به بيماري باليني به تعداد افراد مواجهه يافته با عفونت..

vقدرت سمي (Toxigenicity)
ميزان سميت عامل بيماريزا براي بدن

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

 

v سينرژيسم (هم افزايي) يا همكاري عوامل بيماريزا

اين عامل حاصل موقعيتي است كه در آن اثر تجمعي دو يا چند عامل از مجموعه اثرات تك تك آنهازياد تر است.

   دو عامل بيماريزا در صورتي با يكديگد هم افزايي دارند كه اگر فردي با هردو عامل با هم مواجه شود بيمار ميگردد، اما مواجهه با هركدام از اين عوامل به تنهايي باعث ايجاد بيماري نخواهد شد.

   نقطه مقابل هم افزايي تضاد (Antagonism) است كه در نتيجه آن اثر تجمعي دو يا چند عامل كمتر از جمع اثرات هريك از آن عوامل به تنهايي يا به صورت جدا از هم باشد.

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

vاختصاصي بودن عامل بيماريزا (ايجاد بيماري در يك ميزبان خاص)

vمحيط زيست (مثل هوازي يا بيهوازي بودن آنها)
عوامل بيماريزا برخي هوازي، گروهي بيهوازي و دسته ديگر بيهوازي اختياري هستند.

—برخي در درجه حرارت خاصي زندگي ميكنند و گروهي در حضور يا غياب نور بهتر رشد مينمايند.

— بنابراين محيط زيست ميتواند بر بيماريزايي عامل بيماريزا تاثير داشته باشد.

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

vجايگزيني ابتدايي

  اين خاصيت معمولاً در مورد ويروسهاي روده اي مشاهده ميشود.

— بدين ترتيب كه با ورود يك عامل بيماريزا به داخل سلول ميزبان، از ورود ساير عوامل بيماريزا جلوگيري ميشود.

—حتي اگر چند نوع عامل بيماريزا با همديگر وارد سلول شوند آن كه قويتر است پيروز و باعث ايجاد بيماري خواهد شد

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

vسرعت تكثير و تعداد عامل بيماريزا
برخي عوامل بيماريزا بايد به تعداد معيني برسند تا بتوانند در ميزبان ايجاد بيماري كنند. سرعت تكثيرآنها از عوامل موثر ديگر در بيماريزايي عوامل بيماريزا محسوب ميشود

vسير تكاملي عامل بيماريزا
برخي عوامل بيماريزا داراي سير تكاملي دوره اي نزد ميزبان يا ناقل يا هردو هستند و تا اين سير طي نشود عامل بيماريزا قابليت بيماريزايي پيدا نميكند

   براي مثال انگل مالاريا در خون انسان و در بدن پشه آنوفل سير تكامل خود را طي ميكند.

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

vراه ورود به بدن ميزبان
هر عامل بيماريزا راه ورود مشخصي به بدن ميزبان بايد داشته باشد تا بتواند بيماريزا واقع شود.

— براي مثال معمولاً مننگوكوك بر روي پوست بدن انسان نميتواند ايجاد بيماري كند يا وجود اين عامل در درون بيني ميزبان غير بيماريزا است.

—اما وقتي وارد مغز و مننژ ميشود ايجاد بيماري مننژيت مينمايد.

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

    ب ـ عوامل مربوط به شخص/ميزبان (Host Factors)
عوامل مربوط به عامل ميزبان كه ميتواند در وضعيت اپيدميولوژي بيماريها تاثير داشته باشند متنوع هستند. عمومي ترين اين عوامل عبارتند از :

üسن

ü جنس

ü نژاد و قوميت

ü وضع تاهل

ü شغل

ü مصونيت

ü و سايرخصوصيات مانند تحصيلات، رتبه تولد، سن ازدواج و... .

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

v سن

Øدر مورد اغلب بيماري ها، وخامت بيماري در سنين مختلف، متفاوت است .

Øعامل سن در توزيع ناهمگن بيماري ها مؤثر است و رويداد بيماري در سنين مختلف، فرق مي كند . عامل سن در بسياري از مطالعات اپيدميولوژي به عنوان يك عامل مخدوش كننده محسوب مي شود و لازم است نقش آن را كنترل كرد.

Øعلت توزيع متفاوت الگوهاي سلامت و بيماري در سنين مختلف، متنوع است . ممكن است رفتارهاي متفاوت مقتضي سن، شانس ابتلاء به بيماري را تغيير دهد .

Øممكن است تفاوت در اندازه يا ميزان رشد و نمو، شانس ابتلاء يا مرگ را در سنين مختلف تغيير دهد.سيستم ايمني افراد در سنين مختلف نيز متغير است.

Øشيوه زندگي و عادات افراد در سنين مختلف، متفاوت است.

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

vجنس

Øجنسيت بعد از سن، مهمترين عامل موثر در توزيع يا وقوع بيماري ها محسوب مي شود .

Øبه طور كلّي تعدادپسرهاي متولّد شده در همه جوامع بيشتر از دخترهاي متولد شده است ولي عليرغم اين كه در برخي جوامع مراقبت از پسر بچه ها بيشتر از دختر هاست، اما مرگ و مير پسرها در يك سال اول زندگي بيشتر از دخترهامي باشد.

Øپسرها بيشتر از دخترها دچار حادثه مي شوند.

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

vنژاد و قوميت

Øنژاد و قوميت جزء متغيرهای اصلي موثر در الگوي اپيدميولوژي بيماري ها محسوب مي شوند .

Ø بيماري ها در نژادها و قوميتهاي مختلف اندازه ها و نسبت هاي گوناگوني دارند .

Øمعمولاً اميد به زندگي در رنگين پوستها و ازجمله در سياه پوستها كمتر از سفيد پوستان و شانس ابتلاء به بيماري در آنها بيشتر است .

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

 ج ـ عوامل مربوط به محيط (Environmental Factors)

Øعوامل زنده محيط

Ø عوامل غير زنده محيط (فيزيكي- شيميايي)

Øمحيط اقتصادي ـ اجتماعي

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

vعوامل زنده محيط

—جانوران از لحاظ اپيدميولوژيكي به 2 صورت در بيمار كردن انسانها عمل ميكنند:

    1- به صورت مخزن
كه عامل بيماريزا را در خود نگه ميدارد و پس از تكثير، باعث انتشار آن ميگردد.

   2-به صورت ناقل

   فقط باعث انتقال عامل بيماري، ميگردد.

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

vمحيط غير زنده

Ø   وجود يا برقراري يك بيماري در يك منطقه بستگي به عوامل مساعد محيط آن منطقه و شرايط اكولوژيك و ارتباط بين ميزبانهاي مختلف دارد به همين دليل يك بيماري در يك منطقه موجود است و در منطقه ديگر وجود ندارد.

Øمثلاً بيماري خواب در افريقاي استوايي بدليل وجود ناقل بيماري يعني مگس تسه تسه است و يا مثلاً گواتر در مناطقي كه ميزان يد موجود در محيط كم است فراوانتر است.

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

Øدر مناطقي كه فصل يخبندان دارند در زمستان فعاليت بندپايان متوقف و بيماريهاي منتقله بوسيله آنان كم ميشود.

—   عوامل محيطي غير زنده محيط بقرار زير است:

—وضع جغرافيايي (شامل طول و عرض جغرافيايي، ارتفاع از سطح دريا، ميزان بارندگي، حرارت، رطوبت، انواع بخصوص گياهان يا جانواران).

—جريان هوا و جهت باد، PH هوا

—ساختمان و نوع خاك (رسي، شني، سنگي، وجود نمك و املاح ديگر ...)

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

• نوع آب (مقدار نمك آب، PH، سختي آب و ...)
• وضع دسترسي به آب (كنار دريا، كنار درياچه و نزديك رودخانه، ... )
• نور و سروصدا

vعوامل شيميايي محيط

 به طور غيرمستقيم يا مستقيم بر سلامت انسان تاثير ميگذارند مثلاً كمبود فلوئور آب باعث پوسيدگي دندانها، كمبود يد موجب گواتر و ازدياد فلوئور سبب عوارضي چون فلوئوروزيس ميشود.

vعوامل فيزيكي

مانند پرتوها، پرتوزاها، اشعه ها

—مباني بيماريزايي (نقش عوامل بيماريزا، ميزبان، محيط)

—محيط اجتماعي و تاثير آن بر سلامتي انسان

—شامل : الف  محيط اجتماعي و اقتصادي جامعه ، ب  محيط خانواده

—1) وضع خدمات بهداشتي درماني جامعه (فراواني، توزيع عادلانه سيستم بهداشتي، سرمايه گذاري جامعه و

—نيروي انساني و ...)

—2) تراكم جمعيت و ساختار جمعيت

—3) وضع تغذيه جامعه و خانواده

—4) سواد

—5) نوع وضع مسكن

—6) وضع زناشويي خانواده (ازدواج فاميلي- مفهوم زندگي ايد هآل، فعاليت زن و شوهر، سن ازدواج و...)

—7) درآمد خانواده- ميزان سرانه ناخالص ملي

—8) مذهب (گوشت خوك- سيروز كبدي و....)

—9) عقايد و سنن هندوان- حج، عيد پاك، سرمه كشيدن و...

—10 ) خرافات، عادتها (مصرف سيگار، مصرف بي رويه دارو، مواد مخدر و...)

—11 ) وضع زندگي (شهر نشيني، روستا نشيني و كوچ نشيني)

—12 ) كاهش لايه ازن، آلودگي هوا، آلودگي آبها و فاضلابهاي صنعتي و شهري

—13 ) پيشرفت صنعت و عدم حفاظت محيط و منابع طبيعي مثال حوادث)

—

اندازه ها و اندازه گيريها در اپيدميولوژي

—اندازه ها و اندازه گيريها در اپيدميولوژي

vاپيدميولوژي به تعبيري علم كميتهاست و با اندازه ها و اندازه گيريهاي مرتبط با سلامت و بيماري در جمعيتها و گروههاي انساني، سروكار دارد. داده ها در واقع به مثابه آجرهايي هستند كه بناي مطالعات اپيدميولوژي را بالا ميبرند.
مهمترين اندازه گيريها در اپيدميولوژي

v اندازه گيري مرگ

v اندازه گيري ابتلا

v اندازه گيري ناتواني

v اندازه گيري مواليد

v اندازه گيري متغيرهاي جمعيت شناختي

v

—اندازه ها و اندازه گيريها در اپيدميولوژي

   براي ارزش دادن به اندازه هاي خام اپيدميولوژيك بايد آنها را به صورت نسبتها يا ميزانهايي درآورد تا بتوان درك صحيحتري از آنها به دست آورد.
نسبتها
از مهمترين اندازه هاي مهم در اپيدميولوژ ي نسبتها هستند. نسبت(Ratio) مقداري است كه از تقسيم يك اندازه يا كميت بركميت ديگر به دست مي آيد.

—تفاوت مهم بين نسبت و تناسب اين است كه تناسب صورت كسر در مخرج كسر ادغام شده است، در صورتي كه در نسبت اين حالت الزامي نيست . نسبت ها گاهي به صورت درصد بيان مي شوند (مثل نسبت ميرايي) و گاهي به صورت نسبت ميزان، كه عبارت از نسبت دو ميزان است.

—اندازه ها و اندازه گيريها در اپيدميولوژي

—نسبت شانس (Odds Ratio )

—شانس در مواجهه يافته ها به شانس در مواجهه نيافته ها است.

—شانس(Odds)

—شانس يا بخت نيز احتمال رويداد يك واقعه به عدم رويداد آن واقعه است.
خطر نسبي (Relative risk)
خطر نسبي، نسبت خطر ابتلاء يا مرگ در مواجهه يافته ها به همان خطر در مواجهه نيافته ها است، به عبارتي ديگر، خطر نسبي عبارت از نسبت ميزان بروز (تجمعي) در گروه مواجهه يافته به نسبت بروز (تجمعي) بيماري در گروه مواجهه نيافته.

—ميزانهاي مهم در اپيدميولوژي

—ميزانهاي مهم در اپيدميولوژي عمدتاً شامل 3 گروه:

—ميزانهاي تولّد ((birth rates

—مانند ميزان تولّدخام، يا ميزان مواليد)

—ميزانهاي ابتلاء (Morbidity rates )

—مانند ميزان بروز، ميزان شيوع يا ميزان حمله بيماري)

— ميزانهاي مرگ ((Mortality rates

—مانند ميزان مرگ خام، ميزان مرگ اختصاصي علّيتي.

—ميزانهاي مهم در اپيدميولوژي

v ميزان تولّد خام (CBR)
اين اندازه برابر تعداد تولدهاي زنده در يك جمعيت معين و يك دوره زماني مشخص (مثلاً يك سال) تقسيم بر متوسط تعداد كل جمعيت ضربدر 1000 است.

—ميزانهاي مهم در اپيدميولوژي

v      ميزان باروري (FR)
ميزان باروري به صورت ميزان باروري عمومي و ميزان كل باروري ارائه ميشود.

v    ميزان باروري عمومي(GFR)

 برابر تعداد سالانه تولدهاي زنده در يك جمعيت معين به ازاي هر يك هزار زن در سن باروري در آن جامعه است.

زنان سن باروري را معمولاً زنان 15 تا 49 ساله و گاهي 15 تا 44 ساله در نظرميگيرند.

vميزان كل باروري عبارت از متوسط تعداد نوزادان زنده به دنيا آمده از زنان يك جامعه دردوره باروري است .

اين ميزان شامل مجموع ميزان هاي مواليد اختصاصي زنان در سنين مختلف دوره باروري آنها است

—ميزانهاي مهم در اپيدميولوژي

—ميزان بروز بيماري
اين ميزان برابر موارد جديد رخداد يك بيماري به ازاي جمعيت در معرض خطر بيماري است كه در يك دوره زماني معين رخ ميدهد.

   كاربردهاي اين ميزان در تعيين احتمال گسترش يك بيماري خاص در يك دوره زماني مشخص مثلاً يك سال، و جستجوي عوامل سبب ساز بيماري است.
ميزان بروز را ميتوان در مطالعات تحليلي به كار برد.

   ميزان بروز براي بيماريهايي كه دوره كوتاهي دارند بيشتر كاربرد دارد.

   ميزان بروز به دو نوع مشخص ميزان بروز تجمعي و تراكم بروز تقسيم ميشود.

—ميزانهاي مهم در اپيدميولوژي

—ميزان شيوع بيماري
ميزان شيوع عبارت از تعداد موارد موجود بيماري در يك جمعيت در معرض خطر است، كه ميتواند به صورت شيوع لحظه اي شيوع در يك نقطه يا لحظه زماني معين، شيوع دوره اي (شيوع در يك دوره زماني معين) و يا شيوع تمامي عمر (نسبت كسانيكه بيماري را در كل طول عمر خود داشته اند به جمعيت در معرض خطر در شروع آن دوره زماني) باشد.

—ميزانهاي مهم در اپيدميولوژي

—كاربردهاي ميزان شيوع در اندازه گيري حجم بيماري در جامعه، و تعيين نيازهاي مربوط به مراقبتهاي بهداشتي در جامعه است.
براي مثال در پاسخ به سوالات زير اندازه هاي مختلفي از ميزانهاي شيوع قابل اندازه گيري است:
‰ آيا در حال حاضر مبتلا به كمر درد هستيد: (شيوع لحظه اي)
‰ آيا در سال گذشته هرگز كمردرد داشته ايد؟ (شيوع دوره اي)
آيا در طول زندگي خود هميشه كمر درد داشته ايد؟ (شيوع تمامي عمر)

—ميزانهاي مهم در اپيدميولوژي

vاطلاعات مورد نياز براي محاسبه ميزان هاي بروز و شيوع:

üاطلاعات مربوط به وضعيت سلامت افراد

üتعريف دقيق مورد بيماري

üتعداد دقيق افرادي كه به بيماري مبتلا شده اند

üتعداد افراد در معرض خطر بيماري

üدوره زماني مشاهده بيماري

—ميزانهاي مهم در اپيدميولوژي

ميزان بقا
اين ميزان، عبارت از تعداد بازماندگان از يك بيماري در طي يك دوره زماني (براي مثال، يك دوره 5ساله) به كل مبتلايان در همان دوره زماني است. از اين ميزان، عمداً براي ارزيابي استانداردهاي مربوط به روشهاي درماني، استفاده ميشود.

   اين زمان معمولاً از تاريخ تشخيص بيماري يا شروع درمان محاسبه ميشود وبه خصوص در درمانهاي مربوط به سرطانها از آن استفاده گردد.

—بنابراين ميزان بقا عبارت است از تعداد بيماران زنده از يك بيماري پس از 5 سال، تقسيم بر تعداد كل بيماران تشخيص داده شده يا تحت درمان ضربدر 100

—منابع اطلاعات در اپیدمیولوژی

 

vمنابع اطلاعاتي مهم در اپيدميولوژي

—سرشماري

— آمارهاي حياتي سازمانهاي بين المللي

—آمار مراكز بهداشتي درماني

— آمار پليس

— بيمه ها و مانند اينها.

—منابع اطلاعات در اپیدمیولوژی

—آمار جمعيتي
در بسياري از كشورها سرشمارهاي عمومي يكي از منابع مهم اطلاعاتي به شمار مي آيد كه معمولاً هر 5يا 10 سال يكبار انجام ميگيرد .اطلاعات سرشماري در باره اوضاع جغرافيايي اقتصادي، ويژگيهاي افراد و خانواده ها ميباشد.
اطلاعات عمومي كه در سرشماريها جمع آوري ميشوند شامل: نام، سن، تاريخ تولد، محل تولد،مليت، وضع تاهل، ارتباط با سرپرست خانواده، آدرس محل سكونت، وضع آموزش و تحصيلات، وضعيت شغلي واستخدامي و تعداد افراد خانوار هستند.

—منابع اطلاعات در اپیدمیولوژی

vوقايع چهارگانه
ثبت وقايع چهارگانه توسط ثبت احوال انجام ميشود. تحول و دگرگوني جامعه را نشان ميدهد و به طور مستمر انجام ميشود.

v

vمنظور از وقايع چهارگانه:

  

üولادت

ü  

üازدواج

ü  

üطلاق

ü  

üمرگ است و معمولاً در شناسنامه مندرج است.

—منابع اطلاعات در اپیدمیولوژی

—ولادت:

—قانون، پدر قيم و مادر نوزاد را مسئول اعلام تولّد ميداند . همينطور زايمان هاي منجر به تولّد نوزادان زنده كه توسط پزشك، ماما يا در بيمارستان انجام ميشود بايد مورد تولّد را اين افراد گزارش نمايند.

—برآورد جمعيت

—برآورد جمعيت براساس اطلاعات سرشماري ها انجام مي شود. اين برآورد براساس در نظر گرفتن توزيع سني جمعيت و تعداد تولدها، تعداد مرگها، مهاجرتهاي داخلي و مهاجرتهاي خارجي صورت مي گيرد.

—منابع اطلاعات در اپیدمیولوژی

—آمار مرگ و مير

—اولين سيستم ثبت مرگ ها بصورت استاندارد در سطح كشور اولين بار در سال 1836 در انگلستان شروع شده است.

—شامل اطلاعات مبسوطي ازجمله نام و نام خانوادگي متوفي، تاريخ فوت، سن، محل فوت، علّت مرگ و جنس و غيره است .

—مهمترين مسئله وجود اعتبار در مورد گواهي پزشكي مرگ و مير، علّت مرگ است كه متاسفانه در بسياري موارد قابل اعتبار نيست.

—منابع اطلاعات در اپیدمیولوژی

—آمار مربوط به ابتلاء

—منابع اصلي اينگونه اطلاعات عبارتند از:

—آمار بيمارستانها

— مراكز بهداشتي درماني

— كلينيك هاي خصوصي

— مراكز علمي بيماري هاي خاص(سرطان، ديابت، دياليزي ها ...) .

—منابع اطلاعات در اپیدمیولوژی

—آمار اجتماعي و نمونه برداري

—يكي از را ه های به دست آوردن اطلاعات انجام تحقيق در مورد درصدي از جمعيت مورد مطالعه است .

—مثلاً اندازه گيري سلامت وبيماري در يك درصد جمعيت ايران در سال 1370

—منابع ديگر آمار اجتماعي مي تواند اطلاعات موجود درشركت هاي بيمه و سازمانهاي ديگر اجتماعي (مبارزه با مواد مخدر و اداره كار ...) باشد.

—منابع اطلاعات در اپیدمیولوژی

—اطلاعات بهداشتي بين المللي

—سازمان جهاني بهداشت نقش اساسي در استاندارد كردن و جمع آوري اينگونه اطلاعات در جهان دارد.

—اطلاعات به تفكيك در مورد نواحي ششگانه اين سازمان وجود دارد.

 

—منابع اطلاعات در اپیدمیولوژی

—شرايط لازم براي نظام اطلاعات بهداشتي مطلوب آن است كه اين اطلاعات بايد:

—بر پايه جمعيت باشد.

—ازگردآوري اطلاعات غيرضروري پرهيز شود.

— مشكل نگر باشد.

— اصطلاحات و متغيرهاي مورد نظر، دقيق و قابل اندازه گيري تعريف شوند و شامل خلاصه اطلاعات (جداول، نمودارها و نسبت ها) و معني دار باشد.

—بايد امكان تهيه پس خوراند از آن وجود داشته باشد.

—

v

v

v

vانواع مطالعات اپیدمیولوژیک

—انواع مطالعات اپیدمیولوژیک

vروشهاي مطالعه در اپيدميولوژي

مطالعات اپيدميولوژي را به صورتهاي مختلف ميتوان طبقه بندي كرد.

   براي مثال برخي از آنها را به دوگروه مطالعات كمي در مقابل كِيفي، گروهي كاربردي در مقابل بنيادي يا توصيفي در برابر تحليلي، برخي ديگرآن را به دو دسته مشاهده اي در برابر مداخله اي يا تجربي طبقه بندي ميكنند.

—انواع مطالعات اپیدمیولوژیک

—گاهي نيز براساس طراحي مطالعه،آنها را به پنج گروه اصلي بوم شناختي، مقطعي، مورد ـ شاهدي، تجربي، و همگروهي(کوهورت) طبقه بندي ميكنند.
در انتخاب روش براي مطالعه بيماريها بايد به سه نكته اساسي هدف مطالعه، قابليت انجام مطالعه، و اعتبار مطالعه، توجه داشت.

—انواع مطالعات اپیدمیولوژیک

—هدف مطالعه :

— اندازه گيري رخدادها

— تعيين ارتباط بين عوامل خطرزا و بيماري يا پيامد مورد نظر

—تعيين وضعيت بيماري در يك جمعيت

—مطالعه در باره علل ايجاد بيماري

—

—انواع مطالعات اپیدمیولوژیک

      مطالعات توصيفي
مطالعات توصيفي شامل موارد زير است:
 استفاده از داده هاي موجود (تجزيه و تحليل مجدد داده ها)

      مطالعه موردي يا گزارش مورد ((Case reports -Case studies
 مطالعات مربوط به مرور موارد (Case series studies)
مطالعات بوم شناختي (Ecological studies )
 مطالعات تاريخي

      تلخيصات
 متا آناليز
 مطالعات طولي

      مطالعات مرتبط با سنجش دانش، نگرش و عمل يا رفتار KAP studies

       مطالعات هنجاري
 مطالعات مقطعي

—انواع مطالعات اپیدمیولوژیک

—استفاده از داده هاي موجود (تجزيه و تحليل مجدد داده ها)

—اين روش شامل آزمايش مجدد داده هاي موجود است جمع آوري و خلاصه كردن اطلاعات ثبت شده درپرونده هاي پزشكي كه در گذشته انجام شده از متداولترين نوع اين شيوه مطالعه است .

 اين روش گاه به اشتباه گذشته نگر ناميده ميشود.

مزيت اين روش، سريع و ارزان بودن آن و عدم نياز به جمع آوري داد ه هاست.

به دليل عدم برنامه ريزي تحقيق اعتبار داده ها ممكن است پايين باشد.

—انواع مطالعات اپیدمیولوژیک

—مطالعه موردي يا گزارش مورد
گزارش يا مطالعه مورد، توجه و بررسي دقيق يك مورد غيرمعمول يا كمياب است، كه چگونگي و مكانيسم احتمالي رخداد مورد را بررسي ميكند.

—اين مطالعات نميتوانند نتيجه گيري قطعي از علّيت رخداد مسئله راارائه نمايد و بيش از آنكه در صدد تأييد يا رد مسئله اي باشند به توصيف آن ميپردازند.

—انواع مطالعات اپیدمیولوژیک

Øمطالعات مربوط به مرور موارد
مرور موارد، گسترش يك گزارش مورد و يا گزارش چند مورد بجاي يك مورد است.

Ø در اين نوع مطالعه معمولاً خصوصيات تعدادي از بيماران در يك مقطع يا دوره زماني مطالعه ميشود و توزيع چگونگي رخدادها درزير گروههاي جمعيتي (مانند سن، جنس، شغل) مشخص ميگردد.

—انواع مطالعات اپیدمیولوژیک

—متا آناليز
انجام متاآناليز جمع بندي، خلاصه، و ارائه يك دستورالعمل پزشكي براساس داده هاي كمي اسناد و تحقيقات قبلي انجام شده ميباشد.

— تحقيقاتی كه روش يكسان وطراحي مشابهي را با هدف مشترك بكار گرفته اند، قابليت انجام متاآناليز دارند.

—انواع مطالعات اپیدمیولوژیک

—مطالعات مرتبط با سنجش دانش، نگرش و عمل يا رفتار (KAP studies)
مطالعات مربوط به بررسي معلومات يا دانشKnowledge ، نگرش Attitude ،رفتار يا عملكرد , Performance /Practice هستند.

— اين مطالعات بيشتر در آموزش پزشكي و بهداشت كاربرد دارند.

—انواع مطالعات اپیدمیولوژیک

Øمطالعات طولي
اين مطالعات براي تعيين تغيير الگوي يك رخداد در طول زمان استفاده ميشوند.

Ø معمولاً جزء مطالعات تحليلي طبقه بندي ميشوند و زماني كه هدف مطالعه تعيين ارتباط بين يك علّت با يك معلول است بعنوان يك مطالعه همگروهي قلمداد ميشود.

—انواع مطالعات اپیدمیولوژیک

Øمطالعات هنجاري

Øدر اين مطالعات خصوصيات يا صفات كمی در يك جمعيت تعيين مي گردد و معلوم مي شود كه اين خصوصيات يا اندازه ها تا چه حد با يكديگر تفاوت دارند .

Ø انجام مطالعات هنجاري در مورد خصوصیات يا اندازه هايي كه به دلايل مختلف ممكن است از جامعه اي به جامعه ديگر متفاوت باشد در هر جامعه ضروري است.

—انواع مطالعات اپیدمیولوژیک

—كارآزمايي باليني عبارتست از هرگونه پژوهش بر روي انسانها كه به منظور كشف، يا تأييد اثرات باليني،
دارويي و يا ساير اثرات فارماكوديناميكي يك فرآورده تحقيقاتي و يا به منظور شناسايي هرگونه واكنش نامطلوب يك فرآورده تحقيقاتي و يا مطالعه جذب، توزيع سوخت و ساز و دفع يك فراورده تحقيقاتي با هدف اثبات بيخطري و يا تأثير آن صورت ميگيرد.

—انواع مطالعات اپیدمیولوژیک

برخي طراحي هاي مربوط به كارآزمايي هاي باليني

طراحي موازي P arallel Design

اكثر كارآزمايي هاي باليني تصادفي طراحي موازي دارند . در اين مطالعات هر گروه از شركت كنندگان درمعرض يكي از مداخلات مطالعه قرار مي گيرند.

طراحي متقاطع Cross-over Design:

يك كارآزمايي باليني تصادفي زماني طراحي متقاطع دارد كه هريك از شركت كنندگان كليه مداخلات مطالعه را در دوره هاي متوالي دريافت كنند .

  اين كه كدام شركت كننده، كدام يك از مداخلات را دريافت كند بطورتصادفي معين مي شود . در طراحي متقاطع هريك از شركت كنندگان خود شاهد خود مي باشند (شاهد و مورد يكي است).

—انواع مطالعات اپیدمیولوژیک

كارآزمايي باز Open Trial

كارآزمايي تصادفي شده اي است كه در آن كليه افراد درگير در كارآزمايي از مداخله اي كه هريك ازشركت كنندگان دريافت مي كنند آگاهند.

 اكثر كارآزمايي هاي مربوط به مداخلات جراحي از اين نوع هستند.

—

—

—

—

                    غربالگری  

—غربالگری

v     روش بيماريابي در جامعه (غربالگري)
غربالگري عبارت است از پيدا كردن و يا تجسس افرادي (يا عوامل خطرزا در افراد) كه هنوز متوجه بيماري خود نشده و جهت درمان بيماري خود اقدامي نكرده اند.

    اين افراد در جامعه نسبت به كساني كه واقعاً سالم هستند و يا متوجه بيماري خود شده اند بسيار زيادند به طوري كه اين مسئله را در جامعه به كوه يخ تشبيه كرده اند.
كه در آن موارد پنهان بيماري در زير آب (شامل قسمت اعظم كوه يخ) و موارد آشكار بيماري در روي آب و تنها بخش كوچكي از كوه را نوك كوه يخ تشكيل ميدهد.

   غربالگري شامل انجام آزمايشهايي براي شناسايي اين افراد است.

   در غربالگري افرادي كه بيمار تشخيص داده ميشوند پيگيري شده و تحت درمان قرارميگيرند.

—غربالگری

Øاهداف غربالگري به شرح زير است:

üتشخيص زودرس بيماري در جامعه

ü درمان به موقع موارد ابتلا
 

üجلوگيري از پيشرفت وخامت و شدت بيماري
 

üجلوگيري از انتشار بيماري

üتشخيص گروه هايي كه بيشتر از ديگران در معرض خطر بيماري هستند يا بيماري در آنها وقوع بيشتري دارد.

—غربالگری

Øمثالهايي از آزمايشهاي غربالگري
• ماموگرافي، نوع خاصي از راديوگرافي از پستانها، كه ميتواند در تشخيص زودرس سرطان پستان و در نتيجه درمان آسانتر آن كمك كند.
آزمايش پاپ اسمير كه ميتواند در علائم اوليه سرطان دهانه رحم را مشخص نمايد.
• آزمايش سنجش بينايي كودكان توسط چارت اسنلن در بدو ورود به مدرسه.

—غربالگری

vمعيارهاي انجام غربالگري
انجام برنامه غربالگري در هر جامعه در صورتي كه به درستي و در صورت لزوم انجام شود بسيار سودمند خواهد بود. اما هزينه اين گونه برنامه ها معمولاً بسيار زياد است و معمولاً از بودجه هاي عمومي تامين ميشود.

v اين هزينه ها نه تنها براي انجام آزمون غربالگري بلكه براي هزينه هاي پيگيري، تستهاي تشخيص قطعي و حتي درمان موارد بيماري است.

—غربالگری

vبنابراين بايد شواهد و دلايل كافي مبني بر اين كه انجام برنامه غربالگري در اين جامعه با توجه به سرمايه گذاري مورد نياز، مفيد و لازم است وجود داشته باشد.

vمعيارهاي مختلفي براي تصميم گيري انجام يك برنامه غربالگري در يك جامعه وجود دارد كه ممكن است شامل يك يا چند معيار زير باشد:

üمعمولاً غربالگري براي بيماريهاي مزمن انجام ميشود.

üبيماري مورد نظر مسئله اي جدي باشد.

üزماني كه ميخواهيم يك برنامه غربالگري را در جامعه به اجرا در آوريم حتماً بايد به بار بيماري مورد نظر توجه داشته باشيم.

—غربالگری

vبيماري مورد نظر شيوع نسبتاً زيادي داشته باشد(بخصوص در مرحله قبل از بروز علائم باليني).

vهنگامي كه شيوع بيماري در جامعه بالا نيست، بايد تعادل بين شدت بيماري و ساير ملاحظات نيز مورد توجه قرار گيرند.

vبنابراين براي مثال در مورد بيماري نادري مانند فنيل كتونوريا به دليل نتايج وخيمي كه بيماري به بار مي آورد انجام غربالگري و تشخيص زودرس بيماري كه نتيجه آن درمان سريع و به موقع بيماري است بسيار سودمند خواهد بود.

—غربالگری

vتاريخچه بيماري بخوبي شناسايي شده باشد (طول دوره كمون، دوره واگيري . . .)

v

vبين زمان تماس افراد و بروز علائم آشكار بيماري زماني نسبتاً طولاني وجود داشته باشد.

 

vتست غربالگري داراي حساسيت و ويژگي مناسبي باشد.

—غربالگری

vتست غربالگري ساده و ارزان، بيخطر و قابل قبول (نگرش مردم نسبت به غربالگري) و قابل اعتماد براي مردم باشد.

vاز نظر اخلاقي مشكلي براي انجام غربالگري وجود نداشته باشد.

vتشخيص بيماري و درمان آن نيز راحت و كافي، موثر، قابل قبول، در دسترس و بيخطر باشد.

vملاحظات مربوط به هزينه ها (يعني اين كه آيا عليرغم رعايت ساير ملاحظات انجام غربالگري مقرون به صرفه ميباشد)

—غربالگری

—تفاوتهاي آزمايشات غربالگري با آزمايشات تشخيصي

vدر آزمايش غربالگري افراد سالم يا بظاهر سالم آزمايش ميگردند، در حالي كه در تست تشخيصي آزمايش روي افراد داراي علائم بيماري انجام ميشود.

vهدف از آزمايش غربالگري، شناسايي افراد به ظاهر سالم از افراد واقعاً سالم است ولي هدف آزمايش تشخيصي، مشخص كردن علّت علائم است.

—غربالگری

vآزمايش غربالگري برعكس آزمايش تشخيصي معمولاً روي عده نسبتاً زيادي از افراد يا گروههاي جمعيت انجام ميشود.

vايده آل آن است كه آزمايش غربالگري، ارزان، ساده و سريع باشد و حداقل ناراحتي را براي افراد ايجادكند ولي اين ملاحظات در مورد آزمايش تشخيصي زياد مهم نيست.

—