مراحل فرايند توليد رب گوجه فرنگي:
گوجه فرنگی از فرآورده های غذایی تبدیلی است که به عنوان عصاره گوجه فرنگی حاوی حجم زیادی از خواص یاد شده از گوجه فرنگی می باشد که به عنوان چاشنی در بیشتر غذاها مصرف می شود و طعم دهنده و رنگ دهنده ای منحصر به فرد می باشد .در گذشته ای نچندان دور هر کسی رب مورد مصرف خود را به صورت سنتی در منزل طبخ می نمود. در این روش سنتی گوجه ها را شسته و به مدت یک روز در آب خیس نموده و خورد می کنند و بعد از مدتی تحت فشار قرار داده تا آب گوجه فرنگی خارج شود سپس آن را در صافی ریخته تا آب گوجه فرنگی را از تفاله آن جدا کنند .پس از این مرحله آب صاف شده گوجه فرنگی را جوشانده تا غلیظ شود و رب گوجه فرنگی حاصل گردد و در ظروف سفالی و یا شیشه ای نگهداری کنند.
الف) مرحله خيس گذاري؛ اين مرحله از فرايند درون استخر شستشوي گوجه فرنگي صورت مي گيرد. درون استخر شستشوي گوجه فرنگي پمپ سير كولاسيون وجود دارد كه باعث مي شود كه گوجه فرنگي درون آب به اطراف جابجا شده و عمل شستشو بهتر صورت گيرد و همچنين اين پمپ سيركولاسيون باعث مي شود كه باكتري هاي غير هوازي درون اين استخر رشد نكنند و از ايجاد بويي بد در استخر جلوگيري ميكنند. در اين حالت كه عمل هوا دهي به آب صورت مي گيرد باعث مي شود كه مقداري بوي بد به خاطر رشد ميكرو ارگانيسم ها ي هوازي ايجاد گردد . اما از بوي بدي كه ميكروارگانيسم هاي غير هوازي ايجاد ميكنند به تناسب كمتر مي باشد.براي رفع مشكلات ميكروبي آب بايد آب را كلرينه كرد كه اضافه كردن كلرcl به آب بايد به تعداد مناسبي باشد. اضافه كردن به تعدادي بيش از حد مجاز به آبباعث تيرگي رنگ آب مي شود و در نتيجه طعم آب را تغيير مي دهد .معمولا استاندارد ملي براي استفاده از كلر درآب در حدود PPM مي باشد.
ب) مرحله شستشو:در اين مرحله گوجه فرنگي ها را از درون استخر شستشو به درون كانالهايي وارد مي شوند كه از روبرو به شكل U ديده مي شوند. شستشو به صورت غوطه وري و سيركولاسيون با پمپ هوا صورت مي گيرد و معمولا گوجه فرنگي از درون استخر شستشو با جريان آب وارد سالن توليدي مي شود. جنس كانالهاي شكل از جنس بتونهاي قابل شستشو مي باشد تا مواد آلي حاصل از شستشو درون منافذ را پر نكند.
ج) مرحله قبل از سورتينگ پيش سورت مي باشد در اين مرحله تورهايي كه باعث مي شود كه مقداري از گوجه هايي كه له شده و كپك زده و مقداري از دم گوجه فرنگي به علت پرتاب شدن بروي اين توري از ارتفاع 35سانتي متري از توري بگذرند ومقداري از آن بر روي تسمه سورت نروند. بعد از آنكه گوجه فرنگي ها از پيش سورت گذشته به تسمه سورت منتقل مي شوند .بر روي تسمه سورت عمل جدا سازي گوجه فرنگي هايي كه له شده ،گوجه فرنگيهاي كپك زده ،دم گوجه فرنگي و ديگر مواد زائداز گوجه فرنگي هاي سالم و رسيده توسط كارگر صورت مي گيرد .تسمه سورتهايي كه براي قسمت سورتينگ گوجه فرنگي استفاده مي شوند به صورت رول مانند هستند. جنس اين تسمه سورتها يا پلاستيكي ويا استيل مي باشد.افرادي كه بر روي تسمه سورت ،سورتينگ را انجام مي دهند بايد تعداد آنها حداقل 4نفر بوده و به صورت زيگزاگ اطراف تسمه سورت بنشينند.روشنايي قسمت تسمه نقاله سورت بايد مناسب باشد. از نظر سيستم گرمايشي و سرمايشي هم بايد فراهم باشد تا كارگران كار را راحتتر انجام دهند. تجربه نشان مي دهد كه افراد اطراف تسمه سورت كه كارsorting را انجام مي دهند بهتر مي باشد كه بعداز 4-3ساعت كار به خاطر آنكه دچار سر گيجه مي شوند و نمي توانند كار sorting را انجام دهند با افراد ديگري عوض شوند.تسمه سورت داراي عرض 100سانتيمتر ،طول 7- 6 متر هستند كه حداكثر با سرعت تنظيم شده حركت مي كنند .در انتهاي قسمت تسمه سورت لوله هاي آبي وجود دارند كه گوجه فرنگي هاي سورتينگ شده را با فشار آب 60- 40 psi شستشو مي دهند.
د) تهيه پالپ: گوجه فرنگي هاي جدا شده يا شده پس از طي مراحل خرد كردن در درون خرد كن توسط مونو پمپ به درون پري هيتر وارد مي شود.
و) گوجه فرنگي خرد شده طي مرحله بعد از خرد شدن وارد دستگاه پري هيتر مي شود. دستگاه پري هيتر متشكل از يك پوسته اصلي مي باشد كه درون اين پوسته يكسري لوله هايي به صورت رفت و برگشتي مي باشند و اين لوله ها هيچ راهي به پوسته ندارند. گوجه فرنگيهاي خرد شده كه درون shellaindtupes وارد ميشوند توسط بخار اشباع كه درون پوسته مي باشند از طريق انتقال حرارت به روش conduction (هدايت) باعث بالا رفتن دماي گوجه فرنگي خرد شده مي شوند .آب كندانس شده از طريق شير تراپ كه به صورت يكطرفه عمل ميكند آب كندانس حاصل از بخار را خارج مي كند. دستگاه با فشار 5/2بار كار مي كند و دمايي كه بخار اشباع وارد دستگاه مي كند 125درجه سانتي گراد مي باشد اما دماي گوجه فرنگي خرد شده به اين دما نمي رسد . عواملي باعث مي شود كه حرارت كل صرف گرماي مفيد نشود عبارتند از : بزرگ بودن خود لوله هاي رفت و برگشت درون پري هيتر ،ايزوله نبودن سطح پوسته دستگاه ، يك شيلنگ تيوپ 6 پاس مي شود. يعني يك پري هيتر از 6 بار مسير رفت و برگشتي تشكيل شده است. معمولا
اما امروزه همانند همه عرصه های دیگر زندگی تکنولوژی به کمک بشر آمده تا رب گوجه فرنگی در بهداشتی ترین شرایط، عالیترین بسته بندی و در نهایت کیفیت به سهولت در دسترس همگان قرار گیرد .
خلاصه فرآیند تولید رب:
- دریافت گوجه فرنگی
- خیساندن وشستشوی مقدمات گوجه
- سرورتینگ و شستشوی گوجه
- خردکردن گوجه
- پخت اولیه
- فیلتراسیون
- تانک فرموله
- تغلیظ آب گوجه
- پاستوریزاسیون
10 . پرکردن درقوطی ودربندی
- پاستوریزاسیون قوطی پرشده
- عبوراز زیردوش آب سرد
13 . خشک کردن
14 .)اتیکت زنی وبسته بندی
فرآیند تولید محصول بشرح ذیل قابل بیان می باشد:
1- گوجه فرنگی درسبدهای یا جعبه های 25 کیلوگرمی وارد کارخانه می شود و پس از توزین در سکوی بارگیری قرار میگیرد و کالای توزین شده وبا کنترل تعداد جعبه با سبد تحویل گرفته می شود.
2- درمحل سکوی بارگیری یک حوضچه سیمانی قرار دارد که کف آن از صفحات مشبک پوشانده شده و پر از آب است گوجه ها از سبد در آب حوضچه تخلیه می شود البته کف حوضچه دارای شیب مناسب میباشد . بطوریکه با باز کردن دریچه خروج گوجه ها به راحتی همراه آب درکانال مربوطه جاری شده و ضمن شستشو اولیه به سمت خط تولید بعد از آن بوده و مجهزبه لوله های هوا میباشد هوای دمیده شده از این لوله هاسبب ب ه غلیان در آمدن گوجه ها ودرنتیجه شستشوی بهترگوجه ها میشود.
3- سپس گوجه ها برای شستشوی نهایی از زیر دوشهای آب رد شده وروی میز سورتینگ قرار می گیرد گوجه فرنگی ها درحین عبور از روی سورتینگ توسط کارگرانی که در دو طرف میز قرار دارند مورد بازرسی قرار میگیرند وگوجه های نامناسب وکال و لهیده و یا چیزهای دیگری مثل چوب و غیره که احتمالاً خمراه گوجه باشند از گوجه ها جدا می گردند.
4- گوجه های تمیز شده پس از عبور از زیر دوش آب که شستشوی نهایی را انجام می دهد وارد خردکن می شود و در آن خرد کن که از یکسری تیغه های را انجام می دهد وارد خردکن می شود و در آن خردکن که از یکسری تیغه های متحرک تشکیل شده است سبب خرد شدن گوجه ها میشود .گوجه های خرد شده وراد مخزنی با حجم حدود یک متر مکعب درزیر خردکن موسوم با بالانس تانک می شوند.
5- گوجه های خرد شده توسط منوپمپ وارد پری هیتر می شوند . پری ه یتر یک دستگاه افقی استوانه است که درون آن لوله های استیل با قطر کمتر قرار دارد و اطراف لوله ها بخار می باشد بطوریکه گوجه های خرر شده با عبور از داخل این لوله های به حرارت حدود 90- 85 درجه سانتیگراد می رسند .
حرارت داده شده درپری هیتراولا سبب می شود تا راندمان آبدهی در مرحله فیلتراسیون افزایش یابد.
ثانیا آنزیم پکتیناز از بین برود و در نتیجه رب تولیدی از ویسکوزیته مناسبی برخوردار باشد ثالثاً بار میکروبی کاهش یافته و به رندمان سالم سازی درمراحل بعدی کمک می کند و بعلت متلاشی و نرم شدن بافت گوجه ها ضمن آسانتر کردن عمل آبگیری استهلاک صافی ها را نیز کاهش می دهد.
6- گوجه های خردشده پس از عبور از پری هیتر وارد صافیها می شوند این صافیها دو یا سه مرحله ای می باشند بطوریکه تفاوت مراحل مختلف در قطر توری های آنها می باشد توری مرحله اول با سوراخهای با قطر یک و مرحله دوم حدود 0.7 میلی متر می باشد. مراحل مختلف اولاً برای بالابردن کیفیت وکمیت آب گیری می باشد و ثانیاً بسته به شرایط مواد اولیه می توان به دلخواه ازبعضی مراحل استفاده کردد و یا آن را ازدورخارج نمود.
7- پس از آن آب گوجه وارد تانک فرموله که مخازنی استیل می باشد می شوند در این مخازن به میزان حداکثر 3 درصد وزن محصول نهایی به آبگوجه نمک طعام افزوده می شود.
8- آب گوجه فرموله شده توسط پمپ وارد دیگ تغلیظ می گردد . البته نمک را می توان درمحصول نهایی پس از خروج از دیگ تغیلظ اضافه کردن اما بعلت بالابودن ناخالصی درکشور ما ولزوم افزودن آب نمک بجای نمک خشک اینکار اگر در تانک فرموله انجام شود صحیح تر است . آب گوجه می تواند دریک یا دو یا چند مرحله تغلیظ شود (تا به محصول نهایی تبدیل گردد اینکار در کارخانجات رب گوجه فرنگی معمولاً دردو مرحله بصورت بچ و یا دریک سیستم مدا وم و به صورت سیرکولاسیون انجام می شود اما در کارگاه کوچک می توان از دیگهای تحت خلا یک مرحله ای و یا از دو دیگ مشابه هم و درطی دو مرحله استفاده نمود .
در هر حال آب گوجه دردیگ تغلیظ تخت خلا و بصورت غیرمستقیم تماس با حرارت بخار حرارت می بیند وآب خود را از دست می دهد و بنا به دلخوا تولید کننده تا درجه بریکس مورد نظر تخلیه می شود .
همانطوریگه قبلاً اشره شده تغلیظ آب گوجه تحت خلا سبب حفظ کیفیت زنگ وویتامینها از یکطرف افزایش سرعت عمل وصرفه جوئی درانرژی ازطرف دیگرمی گردد.
9- رب گوجه فرنگی آماده شده ازدیگ تغلیظ وارد مخزن ذخیره مشود.
10- گوجه ازمخزن ذخیره با عبور ازدستگاهی مشابه پری هیترپاستوریزه شده و در درجه حرارت حدود 85 درجه سانتریفوژی نتیگراد حرارت میبیند.
11- رب گوجه توسط دستگاه پرکن درقوطی یا ظروف مشابه پر میشود.
12- سپس قوطیهای پرشده از رب گوجه فرنگی دربندی می شود.