ارسطو

جنسیت: مرد

تولد و وفات: ( ... )س سیزدهم و چهاردهم قمری

محل تولد: مشخص نیست.

شهرت علمی و فرهنگی: خطاط

وی از شکسته‌نویسان است. به خط وی قطعه‌ای است به قلم کتابت خفی ‌خوش که چنین رقم دارد: "...ارسطو در طهران تحریر کرد در حالت افسردگی و دلتنگی در منزل...نور چشم مکرم میرزا علی اکبر در قورخانهٔ مبارکه محض یادگاری قلمی شد ، الراجی ارسطو ، ۱۳۱۳".

ارسطو و طرح

طرح از نظر ارسطو آینده ای از روح و احساس است كه بر كالبد آثار ادبی دمیده می شود.

ارسطو معتقد است در نمایشنامه ها تعدد شخصیت های مختلف نمی تواند در روند شكل گیری و حركت بخشی اثر تاثیر بگذارد. از نظر او می توان حتی با یك یا دو شخصیت نمایشنامه ای را به صحنه برد لیكن خلق حوادث متنوع و بی شمار لازم و غیرقابل اجتناب است. به عبارت ساده تر ارسطو برحضور عنصر حادثه در داستان و نمایشنامه ها بیشتر از حضور و نقش شخصیت ها معتقد است. البته او تراژدی را به جای آن كه یكی از شاخه های نمایشنامه در نظر بگیرد، یكی از انواع و قالب های ادبی می دانست. به همین دلیل صحنه های نمایشنامه ها را جزیی از اجرای نمایشنامه به حساب می آورد:

«یك تراژدی بدون تماشاچی و هنرپیشه هم می تواند تاثیر برانگیز باشد.»

معمولاً در یك نمایشنامه جنبه های مختلفی چون كنش و گفت وگو وجود دارد كه تنها برای اجرا شدن به روی صحنه مناسب است و ارزش آن تنها بر روی صحنه مشخص می شود.

ارسطو به ماهیت نمایشنامه بیش از روش ارایه و القای آن، به تماشاچیان اهمیت می داد. برای او مهم ترین مساله در نمایش شرح حوادث با توجه به رابطه علی و توالی زمانی است. به همین دلیل از نظر ارسطو طرح نمایشنامه نباید كوتاه و خلاصه باشد. او می گفت كه یك نمایشنامه باید به تفصیل ارایه شود و اگر كوچكترین تغییری در طرح آن داده شود دیگر اثر قابل قبولی نخوهد بود. پس طبق نظریه ارسطو طرح نمایشنامه های شكسپیر كه غالباً از داستان ها و افسانه های كهن ایتالیایی اقتباس شده بود فاقد ارزش هستند؛ چرا كه شكسپیر طرح اولیه آثار خود را از آن ها اقتباس كرده بود و در طرح آن ها دست برده بود؛ هرچند كه طرح اقتباس شده با اصل آن شباهت های زیادی دارد، اما نمایشنامه هایی كه شكسپیر خالق آن است از لحاظ تكنیكی و ادبی از ارزش والایی برخوردار هستند. طبق نظریه ارسطو نمی توان شكسپیر را یكی از بزرگترین نمایشنامه نویسان جهان محسوب كرد، به همین ترتیب طرح نمایشنامه های «سوفوكلس» نیز طبق نظریه ارسطو قابل قبول نیستند، چون او نیز بنای آثار خود را اساطیر یونان و روم قرار داده است.

طرح در نمایشنامه همچون دانه های زنجیری است كه حوادث را به هم متصل می سازد و آن ها را به سوی پایان نمایشنامه هدایت می كند. در این حالت خاص طرح روح تراژدی است آن چنان كه روح یك رمان است. در حالی كه در رمان های امروزی بیشتر برای عنصر شخصیت و ذهنیت او ارزش قایل هستند. نویسندگان معاصر می خواهند بیشتر ذهنیت شخصیت های خود را درشت نمایی كنند؛ البته آن ها به خود شخصیت ها علاقه مند نیستند، بلكه شخصیت های داستانی را به خاطر روح و روانشان و مشخص كردن گوشه های مبهم و تاریك ذهن بشر دوست دارند. آن ها می خواهند حتی تجربیات خاص خود را از طریق ذهن شخصیت ها مطرح سازند. به همین دلیل در بسیاری از داستان های جدید، نویسنده تمایل به تك گویی پیدا می كند. چنین مساله ای در قرن نوزدهم نیز یك بار به وجود آمد. در قرن ۱۹ در اروپا نمایشنامه نویسان غیرمتحرك، شخصیت های نمایش را به تك گویی واداشتند. آشكار است كه بین رمان های جدید و نمایشنامه های قدیم تناوب چشمگیری وجود دارد. به همین دلیل نظرات ارسطو را به طور كامل نمی توان به تمامی قالب های ادبی تعمیم داد. به طور مثال رمان «اِما» نوشته جین آستین شباهتی با تراژدی سوفوكلس ندارد. شكسپیر در نمایشنامه هاملت كلیه مفاهیم اخلاقی و مسایل مختلف را از طریق حادثه و كنش های داستانی نشان داده است. در صورتی كه در رمان های جدید چون «اولیس» نوشته جیمزجویس فردیت و ذهنیت شخصیت ها مطرح است. ارسطو عناصر اصلی نمایشنامه را به ترتیب اهمیت این گونه ارایه داده است. او ابتدا طرح را مهم ترین عنصر قلمداد كرده است بعد از آن شخصیت از نظر ارسطو دارای اهمیت است و پس از آن تفكر و ایده موجود در نمایشنامه. در مرحله آخر ارسطو به نثر و شیوه نگارش اثر توجه دارد او تنها بر این چند عنصر اشاره كرد و از نحوه شكل گیری و ارتباط منطقی بین آن ها سخنی نگفته است. در حقیقت ارسطو طرح را تعریف كرده است ولی از جنبه تخصصی اجزای آن را مورد بررسی قرار نداده است. ارسطو می گوید تراژدی تقلید از یك حادثه ناگوار است. او تراژدی را به سه بخش عمده شروع وسط و پایان تقسیم كرده است. از نظر او شروع، یك نمایشنامه تراژدی بخشی است كه وجودش لازم به وجود بخش دیگری نیست. ارسطو شروع یك نمایشنامه را متكی بر خود می داند و می گوید شروع داستان هیچ ارتباطی با دیگر بخش های داستان ندارد.

بخش وسط حتماً باید بعد از بخش اول بیاید و تكمیل كننده آن باشد.

بخش پایان در حقیقت نتیجه گیری و پایان نمایشنامه است. طبق گفته او یك طرح منسجم نباید در هر لحظه و هر مكانی شروع شود و به پایان رسد، بلكه باید طبق قانون از پیش تعیین شده باشد. اندازه یك اثر باید مشخص باشد و تا آن جایی داستان پیش رود كه در حافظه بماند. البته ارسطو درباره طولانی بودن نمایشنامه بر این اصل نیز معتقد بود كه شخصیت اصلی باید از موقعیت خوب به بد و یا برعكس برسد و تا زمانی كه تغییری بزرگ در زندگی اش رخ نداده نمایشنامه نباید به پایان رسد.

ارسطو در ایران

حكایت ترجمه فارسی آثار ارسطو با ترجمه رساله «درباره نفس» او توسط افضل الدین كاشانی (بابا افضل)، در قرن هفتم هجری آغاز می شود. افضل الدین كاشانی تلخیصی از یكی از شروحی كه بر ترجمه عربی اسحق بن حنین از این رساله نوشته شده بود را به فارسی نقل كرده است. البته این ترجمه همیشه با اصل كلام ارسطو مطابق نیست و قطعاتی از شرح را نیز دربرمی گیرد. افضل الدین كاشانی همچنین رساله دیگری منسوب به ارسطو را با عنوان «كتاب التفاحه» یا «تفاحیه» از منابع عربی به فارسی برگردانده است. قدما بر این باور بودند كه این رساله حاصل بحث و گفت وگوهایی است كه ارسطو در آخرین لحظات عمر خود، در بستر بیماری با شاگردانش انجام داده است. این رساله در قرون وسطای میلادی با عنوان «سیب نامه» شهرت داشته است، اما امروزه آن را منحول (مجعول) می دانند. هر دو رساله در مجموعه مصنفات بابا افضل كاشانی، به تصحیح آقایان مجتبی مینوی و یحیی مهدوی در سال ۱۳۳۷ به طبع رسیده است. اما ترجمه صحیح و امروزین درباره نفس در سال ۱۳۴۹ به قلم علیمراد داوودی منتشر شده است.

اما سرآغاز ترجمه های امروزین آثار ارسطو، ترجمه كتاب «سیاست» او توسط حمید عنایت در سال ۱۳۳۷ بود. در همان ایام، «فن شعر» (بوطیقا)، با سه ترجمه مختلف از آقایان سهیل افنان (محقق و اسلام شناس تركیه ای تبار)، فتح الله مجتبایی و عبدالحسین زرین كوب انتشار یافت. در سال ۱۳۴۳ نیز «اصول حكومت آتن» را محمدابراهیم باستانی پاریزی ترجمه كرد. «اخلاق نیكوماخوسی» مهمترین اثر اخلاقی ارسطو، به طور كامل در سال ۱۳۵۶ توسط ابوالقاسم پورحسینی ترجمه شد. اما بخش هایی از این كتاب نیز حدود یك دهه پیشتر، در سه اثر مستقل، توسط صلاح الدین سلجوقی (چاپ كابل) و ع. احمدی در كتاب «فلسفه اجتماعی» و هوشنگ آذری ترجمه شده بودند كه بعضاً از ترجمه پورحسینی دقیق تر هم بودند. «فیزیك» (سماع طبیعی) ارسطو با عنوان «طبیعیات» در سال ۱۳۶۳ ترجمه شد.

«متافیزیك» (مابعدالطبیعه) نیز در سال ۱۳۶۶ با ترجمه شرف الدین خراسانی از روی متن یونانی انتشار یافت. محمدحسن لطفی این سه اثر سترگ پیش گفته ارسطو (اخلاق نیكوماخوسی، فیزیك و متافیزیك) را یك بار دیگر در سال ۱۳۷۸ به فارسی برگرداند. گفتنی است مقاله نخست

ارسطو و فضیلت میانه روی

ارسطو در سال ۳۸۴ پیش از میلاد در مقدونیه متولد شد و در سال ۳۲۲ پیش از میلاد در خالكیس چشم از جهان فروبست. 

ارسطو در سال ۳۸۴ پیش از میلاد در مقدونیه متولد شد و در سال ۳۲۲ پیش از میلاد در خالكیس چشم از جهان فروبست. پدرش پزشكی پرنفوذ بود.

ارسطو آموزههای خود در بارهی منطق را در کتابی تحت عنوان «ارگانون» به معنی ابزار گردمیآورد. هدف این کتاب، بازنمود آن قوانین عمومی است که هرگونه تفکر علمی باید مطابق آنها صورت پذیرد. منطق ارسطو به شیوهی استنتاج قیاسی است. استنتاج قیاسی روشی است که از مفاهیم و قوانین کلی، پدیدارهای جداگانه را مشتق میسازد. بنابراین استنتاج قیاسی مهم­ترین بخش منطق ارسطویی است. هر استنتاج قیاسی و هر پیشنهاده یا مقدمهای، یک حكم یا داوری است. حكم از مفاهیم تشکیل شده است. به این ترتیب، مفهوم، حكم و استنتاج قیاسی، عناصر تشکیل دهندهی منطق هستند.

آثار ارسطو در روزگار قدیم

«دو هزار سال گذشت تا جهان توانست فیلسوفی همسنگ ارسطو پدید آورد. »

برتراند راسل

ارسطو همه اوراق و نوشته های شخصی اش را به شاگرد برجسته خود، تئوفراستوس

(۳۷۰-۲۸۶ ق.م.) سپرد كه پس از او جانشین وی و سرپرست لوكئوم شد. او نیز وصیت كرده بود پس از مرگش همه كتابخانه اش به نِلِئوس - كه از شاگردان خود او و ارسطو بود - سپرده شود و به احتمال زیاد او را پس از خود نامزد سرپرستی لوكئوم نیز كرده بود.

آثار ارسطو در روزگار جدید

گفته شد آنچه امروزه ما از آثار ارسطو در اختیار داریم در روزگار باستان انتشار محدودی داشته اند تا آنكه در حدود سه سده پس از مرگ ارسطو آنها توسط آندرونیكوس رُدسی تصحیح و تدوین شد و از آن پس نیز عناوین و نظم كاریِ او، بنیانِ همه ارجاعات و كارهای بعدی، از جمله ترجمه آنها به لاتینی و عربی، قرار گرفت. در روزگار جدید نیز پژوهشگر نامدار آلمانی ایمانوئل بِكِر، این مجموعه آثار را طی سال های ۱۸۳۱ تا ۱۸۷۰ مبتنی بر همان كار آندرونیكوس تنظیم و ویراستاری كرد كه از سوی آكادمی برلین منتشر شد.

ارسطو فیلسوفی كه از نو باید شناخت

بسیاری از افكار و آموزه های ارسطو فیلسوف بزرگ یونانی با گذشت بیش از دو هزار سال هنوز از اهمیت و تازگی برخوردار است. حتی برخی از متفكران كنونی جهان همچنان او را معیار سنجش حقیقت می دانند و بر این اعتقادند كه «هر چیز كه مورد توافق ارسطو بوده است درست و هر آنچه كه از نظر او نادرست بوده، اشتباه است». اگر از بسیاری از نخبگان فرهنگی جهان نام چند تن از اندیشه پردازان بزرگ تاریخ جهان را بپرسی بی تردید نام ارسطو در میان این لیست از جایگاه والایی برخوردار خواهد بود. ارسطو در تمامی علوم زمان خود خبره بود و نقش زیادی در خلق واژه ها و مفاهیم جدید علمی و ایجاد یك سیستم علمی داشت. آگاهی وی به عنوان یك فیلسوف بر علوم مختلف، كمك شایانی به جهان بشریت كرد. ارسطو ۱۷ساله باهوش ترین و ذكاوتمندترین دانشجوی آكادمی افلاطون ۶۱ساله بود. ارسطو پله های ترقی در آكادمی افلاطون را با سرعت زیادی طی كرد و استعداد زیادی در فراگیری علوم مختلف داشت. گفته می شود از ۱۷۰ نوشته ارسطو به عنوان پرنفوذترین فلاسفه غرب، فقط ۴۷ نوشته باقی مانده است.

نقد ادبی در یونان باستان پس از ارسطو

راهی را كه افلاطون و ارسطو در نقد ادبی به سوی فراز و كمال پیمودند پس از این دو به سوی فرود و نشیب گرایید و دیگر در یونان باستان , چه در آتن , چه در اسكندریه و چه در سایر مراكز فرهنگی و ادبی, منتقد یا نظریه پرداز ادبی قابل مقایسه با این دو به وجود نیامد, و نقد ادبی دچار فترت و سستی شد و راه قهقرا پیمود. در این دوره ذوق ادبی و قریحه ی آفرینش تراژدی و حماسه در یونان به تدریج فرو نشست و به خاموشی گرایید, و

شعر و ادبیات آن عظمت و شكوه پیشین را از دست داد.       

درگذشت ارسطو (در این روز ۱ اكتبر)

ارسطو فیلسوف ، آموزگار و دانشمند بزرگ یونان باستان كه افكار و روش های او بیش از سایر فلاسفه دوران كلاسیك در جهان نفوذ داشته است اول اكتبر در سال ۳۲۲ پیش از میلاد درگذشت. وی ۶۲ سال عمر كرد. افلاتون او را كه شاگردش بود مغز آكادمی و بزرگترین كتابخوان لقب داده بود. ارسطو به سال ۳۳۴ پیش از میلاد مدرسه « لیسیوم» را در آتن تاسیس كرد . پس از مرگ شاگردش اسكندر ، آتنی ها او را به همان اتهام سقراط كه بی اعتنایی به خدایان آنان بود به مرگ محكوم كردند كه به شهر چالسیس گریخت . وی در شمال یونان منطقه ای كه اینك مقدونیه یونان نامیده می شود به دنیا آمده بود و آتنی نبود كه بشود استردادش را تقاضا كرد . ارسطو یك سال بعد درگذشت .