مقدمه 

آموزش درست ریاضی را چه از نظر ایجاد تفکر ریاضی به منزله «تحول فرهنگی» و چه به لحاظ تفکر منطقی به منزله «تحول سیاسی و عدم وابستگی» و چه به لحاظ بهره‌وری مناسب به منزله «تحول اقتصادی» که نتایج آن در واقع تبدیل نیروی انسانی به سرمایه‌های انسانی «بهره‌‌وری بهینه» خود نیازمند دو عامل مهم آموزش و انگیزش در راستای اهداف بهینه اجتماعی می‌باشد البته آموزش به حد کافی به جامعه در زمنیه‌های مختلف داده شده اما چون ایجاد انگیزه وجود نداشته آموزش نتوانسته کاربرد داشته باشد.برای ایجاد انگیزش در زمینه ریاضیات نیاز به رقابت و رقابت‌پذیر دانش‌آموزان می‌باشد که این رقابت شکل ناسالم به خود گرفته و آموزش از مسیر درست خود منحرف شده در این راستا برای رسیدن به اهداف صحیح می‌توان ابتدا فرهنگ‌سازی مناسب نمود تا جلوی اتلاف سرمایه‌های خانوادگی را گرفت و با دادن اطلاعات درست به دانش‌آموزان و خانواده‌ها و یک اطلاع‌رسانی درست و متحول شدن نظام آموزشی نه در حد یک حرف بلکه تحولی مبنایی و پایه‌ای به راهکارهای درست‌تر و معقول‌تری دست یابیم.  اما سؤال مهمی که مطرح می‌باشد آن است که، چرا عده­ی کمی از دانش‌آموزان به درس ریاضی علاقه­مند می باشند؟ چرا نتایج ارزش­یابی درس ریاضی اغلب فراگیران رضایت بخش نمی باشد؟ چرا بعضی از دانش‌آموزان در زنگ ریاضی دچار اضطراب و نگرانی می‌شوند؟ چرا بعضی از آموزگاران در تدریس این درس موفقیّت چندانی ندارند؟ به راستی دلیل این ناکامی‌ها چیست و عوامل آن کدامند؟ بی­شک، مهم ترین عاملی که در موفقیت یا ناکامی برخی از معلمان در تدریس ریاضی ، نقش بسزایی دارد، مربوط به روش آنان در علاقه مند کردن دانش‌آموزان به درس یاد شده و چگونگی ایجاد انگیزه و ارائه مطالب درسی به آنان می‌باشد. بر این اساس، عنوان اقدام پژوهی حاضر این است: « راه­کار­های افزایش علاقه­مندی نرگس به درس ریاضی و  انجام فعالیت­های عملکردی آن » و هدف اصلی آن، ایجاد انگیزه و افزایش علاقه در دانش‌آموز  یاد شده نسبت به درس ریاضی و انجام فعالیت های عملکردی آن و پیشرفت فراگیران در آزمون های مداد-کاغذی درس مورد نظر می باشد. از سوی دیگر، این تحقیق در پی آن بود تا علاوه بر افزایش علاقه‌مندی دانش‌آموزان به درس ریاضی، میزان مهارت آنان را نیز در انجام آزمون‌های عملکردی و فعالیت‌های خارج از مدرسه، ارتقا بخشم. هم چنین سعی بر آن داشتم تا میزان کاربرد مفاهیم ریاضی را در زندگی روزمره ی فراگیران افزایش داده، و به دلیل تلفیق درس یادشده با سایر دروس، موفقیت دانش‌آموزان در یادگیری درس­های دیگر را نیز امکان پذیر سازد. پیشرفتهای سریع و همه جانبه علوم و تکنولوژی و تحولات عظیم اقتصادی و گسترش بی‌سابقه ارتباطات دیگر دانشهای بشری در قرن بیستم و به ویژه در نیمه دوم آن، مسائل جدیدی را مطرح ساخته است.

در واقع آشنایی جدی با علوم کاربردی- فنی و گاه نظری (محض) امروزی بدون داشتن درک صحیح از مباحث ریاضیات امری دشوار و در واقع محال است. دراین صورت چگونه می‌توان از خلاقیتها و رشد و باروری استعدادهای دانش‌آموزان حمایتی همه جانبه داشت چرا که بارها در سطح مدارس دیده شده است که بعضی از دانش‌آموزان به ایده‌ها و مسائل جدیدی دست می‌یابند یا در زمینه یک مسئله علمی، نظری جدید دارند اما به این نظرات توجه خاصی نمی‌شود.هر معلمی که عهده‌دار تدریس ریاضی است یکی از ضروریات کار او واقف بودن به آسیب‌های آموزشی ریاضی می‌باشد تا بتواند اهداف آموزشی و مفاهیم پیچیده ریاضی را روشن‌تر و ملموس‌تر به دانش‌آموزان انتقال دهد و آنان را فعال‌تر وارد شبکه بازی با موجودات ریاضی نماید.معلم پس از تغییر محتوای آموزشی و درک موقعیت زمان و مکان و ویژگی‌های یادگیرنده با اعتماد به نفس و اطمینان بیشتری در امر آموزشی می‌تواند بر چالشهای موجود فائق آید.

در این صورت یادگیرنده هم ضمنِ پرورش خلاقیت‌هایش با آسودگی خیال و اطمینان خاطر به فراگیری می‌پردازد و اگر کار گروهی باشد در گروه، شرکت فعال خود را نشان خواهد داد پس رسالت خطیر متخصصان تدریس ریاضی در واقع شناخت یادگیرنده، چگونگی شکل‌دهی مفاهیم ریاضی، دوباره‌سازی مفاهیم ریاضی و سرانجام از بین بردن معضلات موجود است.

  

 بیان مسأله 

ریاضی و چهار عمل اصلی مربوط به آن همیشه مورد نیاز زندگی روزمره ما است و یادگیري این چهارعمل در دوره دبستان امکان پذیر می باشد.یادگیري ضرب و جدول مربوط به آن در پایه سوم ابتدایی اتفاق می افتد که اگر کسی در یادگیري آن دچار مشکل شود تقریباً تا آخر عمر گرهی باز نشده در زندگی او میافتد که همیشه در برخورد با مسائل ریاضی مجبور می شود باکمی مکث این مسئله را حل نماید و اگر این یادگیري ها با لذت همراه باشد به عنوان خاطره اي جالب و به یاد ماندنی در ذهن دانش آموزان می ماند

توصیف وضع موجود

اینجانب … آموزگار .... .. مدت .. سال است که در آموزش و پرورش در حال خدمت می باشم و هم اکنون در آموزشگاه …. شهرستان … در حال تدریس به دانش آموزان هستم. 

 گرد آوری ( شواهد 1)

مساله عدم علاقه مندی دانش آموزم را به درس ریاضی را با جمعی از همکاران با سابقه در میان گذاشته و با هم به بحث و گفتگو پرداختیم .همه ی همکاران با علاقه ی بسیار در بحث شرکت کردند و نظرات مفیدی ارایه نمودند. با یکی از اساتید صاحب نظر شهرمان نیز موضوع را در میان گذاشتم ایشان مشتاقانه مطالب نوشته شده را مطالعه و نظر خود را بیان نمودند .با مراجعه به کتاب ها و نشریات گوناگون هم به مطالب جالب و قابل توجه در این زمینه دست یافتم 

الف. شاخص‌های کیفی وضع موجود       

      به منظور آگاهی بیش­تر از میزان علاقه­ی دانش­آموزان و به خصوص نرگس نسبت به درس ریاضی، دفترچه­ای به نام ثبت فعالیت‌های ریاضی تهیه نموده و هر ورق آن را به دانش­آموزی اختصاص دادم و هنگامی که دانش‌آموزان فعالیت‌های مختلف گروهی و فردی در کلاس انجام می‌دادند، با دقت، رفتار آنان را مشاهده نموده و یادداشت می‌کردم. بعد از دو ماه و چند روز:

ب. شاخص‌های کمّی وضع موجود 

برای تعیین وضع موجود از اعداد و ارقام نیز استفاده شد که در این قسمت در قالب شاخص‌های کمّی به شرح زیر ارائه می‌گردد:

خلاصه یافته های اولیه :

- معلمین ما معمولا در کلاس درس متکلم وحده هستند و درس ریاضی که مخصوصا در پایه دوم باید با روش های گوناگون تشریحی،تشبیهی،استفاده از مثال ،تجربه و مشاهده های عینی ،استفاده از مدل و کاوشگری و...) تدریس شود به روش زبانی و قاعده گویی محدود شده است .

گردآوری داده‌ها 

جهت شناسایی عوامل مؤثر در ایجاد بی‌علاقه‌گی نرگس نسبت به درس ریاضی پس از محرز شدن مسأله بی‌علاقه‌گی دانش‌آموزانم به درس ریاضی و رضایت بخش نبودن نتایج ارزش­یابی در درس یاد شده، تصمیم گرفتم برای شناسایی علت یا  علل ایجاد­کننده 

      گرد آوری داده‌ها جهت ارائه راه­حل‌ها  

سیف اللهی(1384) بر این باور است که گردآوری داده­ها و اطلاعات، مرحله­ای از اقدام پژوهی است که در آن، محقق جهت پیدا کردن یک یا چند راه­حل، با هدف تبدیل وضع موجود به وضع مطلوب تلاش می­کند. بنابراین، پس از شناسایی عوامل مؤثر در ایجاد بی‌علاقه‌گی نرگس نسبت به درس ریاضی، در پی آن بودم تا با استفاده از روش‌های گوناگون، ضمن برطرف نمودن عوامل ایجاد کننده­ی مسأله، 

الف. مصاحبه  به منظور کسب اطلاعات مفید­تر، 

چند سؤال را تنظیم کرده و در زنگ‌های مختلف که وقت آزاد داشتیم، از دانش‌آموزان می‌پرسیدم، سؤالات چنین بود: 1.      به نظر شما با چه روش‌هایی می‌توانیم کلاس ریاضی را با نشاط کنیم؟ 2.      چگونه می‌توانیم یادگیری درس ریاضی را ساده و آسان کنیم؟ 

 ب. مشاهده 

 به لحاظ حضور در کلاس همکاران و ارتباط مستقیم با دانش‌آموزان و محیط پیرامون آن‌ها، برخی از اطّلاعات خود را، از طریق مشاهده به دست آوردم. بدین طریق که در زنگ‌های ورزش، که وقت من آزاد بود، با همکارانم در پایه‌های مختلف هماهنگ می‌کردم و به کلاس آن‌ها می‌رفتم و روش تدریس ایشان و فعالیت 

ج. پرسش نامه­    

 با توجه به این که، پرسش­نامه­ی باز­پاسخ به پاسخ­دهنده اجازه می‌دهد تا به ابراز دامنه­ی گسترده­تری از نظرات خود بپردازد. به منظور نظر­خواهی از اولیا، برای کسب راه­حل‌های مناسب جهت حل مسأله، پرسش­نامه­­ای که شامل سؤالات زیر بود، را تنظیم نموده سپس در اختیار تمامی اولیا­ی دانش‌آموزان قرار دادم تا نظرات خود را در آن مکتوب نمایند. سؤالات بدین گونه بود: 1.      به نظر شما با چه روش‌هایی می‌توانیم کلاس ریاضی با نشاط و شاداب داشته باشیم؟ 2.      جهت آگاهی از وضعیت درس ریاضی فرزندتان چه روش‌هایی را پیشنهاد می‌دهید؟ 

د. مطالعه  

با چند تن از اساتید محترم در مورد چگونگی علاقه­مند­کردن دانش‌آموزان به درس ریاضی، مشورت نمودم و ایشان کتاب‌هایی در این زمینه، معرفی کردند. پس از تهیه و مطالعه­ی کتاب‌های مورد نظر، نکاتی که به نظرم مناسب و مفید بود را یادداشت نموده که در راه­حل‌های پیشنهادی به آن‌ها اشاره می گردد.  

نکاتی چند در باره آموزش ریاضی :

در حین مطالعه و جمع آوری اطلاعات در پی مطالبی بودم که مرا در امر تدریس و رفع مشکلات یادگیری کودکان راهنما باشد که به نظریه اسکینر در کتاب نظریه های یادگیری برخوردم او معتقد است یادگیری در صورتی به بهترین وجه انجام می گیردکه  

راه های پیشنهادی برای تدریس ریاضی :

دانش آموز باید در کسب معلومات ریاضی خویش سهیم باشد .تا بتواند از آن معلومات در مواقع لازم بهره برداری کند .

ادبیات موضوع

   برخی از آثار صاحب نظران و پژوهشگران را در رابطه با درس ریاضی شناسایی نموده و با در نظر گرفتن هدف خاص پژوهش خود، آن‌ها را بررسی، تحلیل و نقد نمودم تا در راستای پژوهش حاضر، از آن‌ها استفاده نمایم. بر این اساس، نتایج بررسی و مطالعات خود را در خصوص پیشینه و یافته‌های دیگران، در دو بخش نظری و عملی ارائه نموده­ام. 

الف: پیشینه نظری 

ضرورت نیاز افراد به ریاضی بر همه­ی ما آشکار وغیر قابل انکار است. در بین مؤلفان و نویسندگان نیز، فراوانند  کسانی که در خصوص ضرورت یادگیری مفاهیم ریاضی و کاربرد آن در زندگی، مطالب ارزشمندی را به رشته­ی تحریر درآورده­اند، که در زیر به برخی از آنان اشاره می‌گردد: 

ب. پیشینه ی عملی: 

در این بخش به برخی از عناوین، یافته‌ها و نتایج پژوهش‌های در عمل اشاره می‌گردد. با توجه به این نکته، که اهمیت دادن دانش­آموزان به درس ریاضی و داشتن نگرش مثبت نسبت به فعالیت­های آن منجر به افزایش اعتماد به نفس، افزایش همکاری­های اجتماعی و خلاقیّت در آن­ها می­شود، 

  اهداف تحقیق 

آموختن ریاضیات یک فرایند اجتماعی است و از طریق آن، دانش‌آموزان با همکاری یکدیگر و به طور گروهی دانش و مهارت‌های ریاضی خود را می‌سازند و فرصت‌های یادگیری نیز از راه گفتگوی جمعی، توضیح، توجیه و مذاکره درباره ی معنا و مفهوم، پدید می‌آید، (صفوی، 1389،ص20) بر این اساس، هدف کلی از پرداختن به این پژوهش، افزایش علاقه­مندی دانش‌آموزان به انجام فعالیت‌های درس ریاضی بوده است. به بیان روشن تر، هدف این بود که پس از اجرای طرح، میزان علاقه مندی دانش آموزان به یادگیری مفاهیم درس ریاضی از 92/26 درصد به 40 درصد، میزان علاقه مندی به انجام تکالیف بدون کمک اولیا از 23/19 درصد به 50 درصد، میزان علاقه مندی به انجام فعالیت های عملکردی از 07/23 درصد به70 درصد افزایش یابد و میزان علاقه مندی به حذف درس ریاضی از 76/30 درصد به صفر کاهش یابد. و با این اعتقاد که ریاضیات هم برای رشد تفکر خلاق و انتقادی و هم برای رشد توانایی تصمیم­گیری وسیله ای مؤثر و مفید است، اهداف مقطعی از جمله: جذاب و با نشاط کردن زنگ ریاضی، یادگیری عمیق مفاهیم ریاضی، ایجاد نگرش مثبت در دانش‌آموزان نسبت به یادگیری درس ریاضی، بهبود نتایج ارزش­یابی آنان در درس مذکور، پرورش دقت آنان در انجام تمرین‌ها و فعالیت‌های ریاضی، ایجاد توانایی 

راه حل‌های پیشنهادی  

  پس از گردآوری داده­های لازم از طریق مطالعه کتاب‌ها، مجلات و تحقیقات انجام شده، پرسش­نامه­ها، مصاحبه با دانش­آموزان و مشاهده­ی کلاس همکاران، به تجزیه و تحلیل آن‌ها پرداخته، ضمن تبادل تجربه با همکاران به راه حل­های پیشنهادی زیر دست یافتم:

 1.   پرورش دقّت و تقویت حافظه دیداری و شنیداری       

 2.   اجرای بازی­های تمرینی هدفدار  

  3.   ایجاد شادی و نشاط در زنگ ریاضی 

۴. استفاده از طرح­های ابتکاری جهت پرورش خلاقیت دانش­آموزان در دروس ریاضی     

 چگونگی اجرای راه های جدید :

به منظور اجرای دقیق راه حل های به دست آمده و رفع مشکل یادگیری نرگس ابتدا سعی نمودم در امر یادگیری 

گردآوری اطلاعات ( شواهد2 ) :

گرچه با طرح هایی که کم و بیش در کلاس درس به ابتکار خود یا با استفاده از نظرات ارائه شده توسط همکاران یا با بهره بردن از مطالعه کتاب های گوناگون اجرا نمودم پیشرفت قابل ملاحظه ای در روند 

نتایج :

- نرگس به درس ریاضی علاقه مند شده و درزنگ ریاضی فعالیت چشمگیری ازخود نشان می داد .

نتیجه گیری :

اگر پایه تدریس بر انتقال معلومات به دانش آموزان استوار نباشد و به یک نظام تحقیقی و فعال که کودکان 

  اعتبار بخشی به راه حل‌ها 

 اجرای راه حل­های انتخابی اجرای راه­حل­ها، مهم­ترین بخش یک اقدام پژوهی می­باشد. همه­ی تلاش­ها و زحمات اقدام پژوه بستگی به اجرای راه­حل‌های مؤثر دارد. از آن­جا که اجرای راه­کار­ها در این نوع از تحقیق، نیازمند توجّه بسیار بود،

درآورم که گزارش آن به شرح زیر می­باشد:

 1.  تنظیم جدولی به منظور ارزشیابی تشخیصی، تعیین روش تدریس و غیره  

به منظور آمادگی برای انجام هر فعالیت از تدریس تا تمرین، جدولی را تنظیم کرده 

ب. شاخص‌های کمّی وضع مطلوب

 برای تعیین وضع مطلوب از اعداد و ارقام نیز استفاده شد که در این قسمت در قالب شاخص‌های کمّی به شرح زیر ارائه می‌گردد: س از بررسی پاسخ دانش­آموزان به سوالات مصاحبه و بررسی 

نتایج حاصل از انجام پژوهش حاضر 

 در تحقیق حاضر که عنوان آن، راه­کارهای افزایش علاقه‌مندی نرگس به درس ریاضی و انجام فعالیت­های عملکردی آن، بوده است، علاوه بر علاقه­مندی به یادگیری مفاهیم ریاضی و انجام تکالیف بدون کمک اولیا، به انجام فعالیت­های عملکردی نیز، علاقه­ی زیادی از خودشان نشان می­دهد، ضمن آن که در انجام فعالیت­ها، از دقت خوبی برخوردار شده و از قدرت خلاقیت و نوآوری خود نیز تا حدودی زیادی استفاده می­کند. نتایج به دست آمده از آزمون های مداد- کاغذی، نظرات همکاران و اولیای دانش­آموزان، بازدید همکاران از نمایشگاه فعالیت ها و وسایل دست ساز فراگیران و بررسی پوشه­ی کار ریاضی آنان، توسط مدیر محترم آموزشگاه گواه مطلوبیت این طرح در رسیدن به هدف مورد نظر می باشد.    

منابع مآخذ

1ـ خلاقيت رياضي، جرج پوليا، ترجمه پرويز شهرياري انتشارات فاطمي.

2ـ روش تدريس رياضي، محمد بهروش ـ علي‌اكبر جعفري ـ علي‌اضغر دانش‌فر.

3ـ مجلات رشد رياضي نشر به وزارت آموزش و پرورش.

4ـ هاوسون وب ويلسون (1986) رياضيات مدرسه در دهه 1990 ترجمه ناهيد ملكي، نشر مركز.