مقدمه    1
تاريخچه تأسيس بانك ملي ايران    1
تأسيس بانك ملي ايران :    2
عمليات و وظايف بانك ملي ايران :    2
فصل اول :حسابداري, صندوق, صندوق‌هاي اجاره‌اي    4
كليات حسابداري    4
دوره مالي    4
اصول حسابداري    4
دفاتر قانوني (دفاتر تجارتي)    5
1- دفتر روزنامه :    6
2- دفتر كل:    6
3- دفتر دارائي:    6
4- دفتر كپيـه:    6
دفترداري دوبل    7
حسابهاي مختلط يا مخلوط    9
1-1-2- اهداف سيستم :    13
2-1-2- خصوصيات سيستم :    13
3-1-2- امنيت سيستم :    14
2-2- عمليـات سيبــا    17
1-2-2- راه‌اندازي تجهيزات سيستم :    17
2-2-2- نحوه تعريف مشتريان در سيستم يكپارچه بانك ملي ايران    17
3-2-2- نحوه افتتاح حساب براي مشتريان    18
4-2-2- تعريف شرايط برداشت از حساب:    19
5-2-2- صـدور دستـه چـك:    19
6-2-2- صـدور دفترچه حساب:    19
7-2-2- عمليات واريزوجه‌به ‌حساب‌سپرده‌هاي‌قرض‌الحسنه‌جاري,كوتاه‌مدت‌وپس‌انداز    19
8-2-2- عمليات برداشت ازحساب‌سپرده‌هاي قرض‌الحسنه‌جاري,كوتاه‌مدت وپس‌انداز    19
9-2-2- عمليات برداشت از حساب سپرده سرمايه‌گذاري بلندمدت    20
3-2- نحوه تأمين نقدينگي صندوق سيستم متمركز (سيبا)    20
1-3-2- نحوه تسويه صندوق سيستم متمركز در پايان وقت    20
4-2- بستن شعبه :    21
5-2- عمليات حسابداري سيستم متمركز:    21
6-2- نحوه تأمين دسته چك سيستم متمركز (سيبا)    21
7-2- انواع مانده در سيستم متمركز (سيبا)    22
8-2- مسدود نمودن بخشي از مانده حساب:    23
9-2- جلوگيري از پرداخت چك (مسدود نمودن چك)    23
10-2- عمليات واگذاري چك ساير بانكها    23
11-2- عمليات برگشت چك سيبا    24
12-2- صدور گواهينامه عدم پرداخت قسمتي از وجه چك:    24
13-2- عمليات اجرايي عملكرد سيستم در وضعيت برون خطي (OFF LINE)    24
1-14-2- مراحل صدور ملي كارت    28
الف- دستگاه PIN PAD    30
ب-  دستگاه P.O.S    32
پ- دستگاه خودپرداز (ATM)    38
16-2- عمليات حسابداري دستگاه PIN PAD    42
17-2- عمليات حسابداري دستگاه P.O.S    44
18-2- نحوه تأمين موجودي دستگاه خودپرداز(A.T.M)    45
19-2- عمليات حسابداري دستگاه خودپرداز    46
پيشنهادات    47
انتقادات    48

مقدمه
تاريخچه تأسيس بانك ملي ايران
تفكر تشكيل بانك با روش جديد بانكداري درايران با تأسيس بانك دولتي توأماً ظاهرشد. ده سال قبل از تشكيل بانك شاهنشاهي (1258 شمسي) حاج محمدحسين امين دارالضّرب يكي از صرافان بزرگ و روشن بين, پيشنهادي به حكومت وقت براي ايجاد يك بانك ايراني نمود كه متأسّفانه مورد قبول واقع نگرديد.
پيشنهاد مزبور, معرف اهمّيتي است كه در آن زمان محافل اقتصادي و صرافان ايراني براي بانك قائل بوده و از نقش آن در امور اقتصادي كشور و ايجاد صنايع, خطوط آهن و تلگراف آگاهي داشته و لزوم كمك دولت براي تأسيس بانك و جمع‌آوري پس انداز عمومي مورد توجه قرارگرفته بود. متأسفانه اين طرح كه در صورت اجرا مجالي براي بيگانگان در اين زمينه باقي نمي‌گذاشت, جامه عمل نپوشيد و بانك شاهنشاهي بشرحي كه گذشت به صورت بانك دولتي در ايران مستقرشد.
 در پنجم آذرماه سال 1285 شمسي هنگامي كه دولت از مجلس شوراي ملي اجازه استقراض خارجي خواست, احساسات ملي كه از رفتار بانكهاي بيگانه جريحه‌دار بود, به هيجان آمده و نمايندگان ملت به منظور قطع نفوذ سياسي و اقتصادي بانكهاي مزبور و ترميم وضع مالي خزانه ضمن مخالفت با استقراض خارجي, تأسيس بانك ملي را خواستار شدند و لذا اجازه تشكيل بانك, صادر و اعلان آن چهار روز بعد يعني در تاريخ نهم آذرماه 1285 شمسي منتشر گرديد.
خبر تشكيل بانك ملي با سرمايه 15 ميليون تومان (30 كرور) و قابل افزايش تا 50 ميليون تومان با وجد و شعف فوق‌العاده عموم ملت روبروشد, اعلان مذكور در همان روز انتشار, در مجلس شوراي ملي قرائت گرديد و نمايندگان ضمن اظهار مسرّت و شادماني, ثبات قدم و همراهي خود را بار ديگر ابراز داشتند, ليكن مشكلاتي براي مجاهدين اين راه به وجود آمد و تمام كوششها و تلاشها را نقش برآب كرد و اميدها را به يأس مبدّل ساخت و بانك ملي تأسيس نگرديد وتحقّق اين آرزوي بزرگ ملت ايران سالها به‌تعويق‌افتاد.
چهارده سال بعد مجدداً كوششهايي براي نيل به اين مقصود به عمل آمد, كابينه احمد قوام (قوام السّلطنه) كه در خردادماه 1300 شمسي به مجلس معرّفي شد, تشكيل بانك دولتي را در ماده دوم برنامه خود قرارداد, ولي چون نظربراين بود كه بانك ملي از بقاياي بانك استقراضي روس به وجود آيد و بانك مزبور نيز با وضعي كه به دولت ايران واگذار شده بود قابل احياء نبود, اين برنامه جامه عمل نپوشيد و اين بار نيز نتيجه‌اي حاصل نگرديد.

تأسيس بانك ملي ايران :
پس از بهبود نسبي وضع خزانه مملكت, با اينكه تجربه‌هاي تلخ گذشته يأس و نااميدي را بر دلها چيره كرده بود, ملت ايران بمنظور تحكيم مباني استقلال سياسي و نجات اقتصاد كشور از نفوذ بيگانگان, بار ديگر در مقام اجراي افكار ديرين خود, دائر به تأسيس بانك ملي برآمد.
بالاخره در تاريخ 14 ارديبهشت ماه سال 1306 شمسي, قانون اجازه تأسيس بانك ملي ايران پس از بحث و بررسي نمايندگان مجلس شوراي ملي به تصويب نهائي رسيد. با آنكه افكار عمومي مايل به اجراي سريع قانون بود, ليكن باتوجه به تجربيات گذشته, رعايت احتياط در هرگام, شرط لازم براي موفقيت بود, تهيه مقدمات, شروع كار را قريب شانزده ماه به تعويق انداخت. پس از آنكه در شانزدهم آبانماه سال 1306 شمسي, قانون اجازه استخدام متخصصين بانكي از اتباع سوئيس يا آلمان به تصويب مجلس شوراي ملي رسيد, دكتر كورت ليندن بلات به خدمت بانك دعوت و به رياست آن گمارده شد و اساسنامه بانك درسي‌ام خردادماه 1307 شمسي به تصويب هيئت وزيران و درچهاردهم تيرماه همان سال, به تصويب كميسيون ماليه مجلس شوراي ملي رسيد و مقدمات كار از هرجهت فراهم شد. بدين ترتيب بانك ملي ايران با سرمايه‌اي ناچيز به مبلغ بيست ميليون ريال كه فقط هشت ميليون ريال آن نقداً پرداخت شده بود, تأسيس شد و از روز شنبه 17 شهريورماه سال 1307 شمسي(8 سپتامبر 1928)بدون تشريفات درتهران(محل فعلي ادارات مركزي)شروع بكاركرد.
سرمايه بانك به موجب قانون مصوب تيرماه 1314 شمسي,به مبلغ سيصدميليون ريال افزايش يافت و با آنكه دامنه عمليات بانك هرروز وسعت مي‌يافت و برمبلغ اندوخته‌ها نيز افزوده مي‌شد, ليكن اصل سرمايه هم چنان ثابت ماند تا بالاخره در تاريخ دوازدهم مهرماه سال 1331 شمسي, سرمايه اين بانك به دوميليارد ريال افزايش يافت.
عمليات و وظايف بانك ملي ايران :
گرچه طبق ماده اول قانون اجازه تأسيس, وظيفه بانك ملي ايران پيشرفت امور تجارت, فلاحت و صناعت اعلام گرديد ليكن به تدريج, قانون گذار وظايف گوناگوني به عهده بانك ملي گذارد و اين بانك را از صورت يك بانك عادي خارج و به بانك مركزي كشور تبديل ساخت. بطوريكه علاوه بر فعاليت عادي بانكي از قبيل افتتاح انواع حسابها, تنزيل اوراق و اسناد تجاري, خريد و فروش ارزهاي خارجي, قبول بروات براي وصول, اعتبار در حساب جاري, وارد كردن طلا و نقره و خريد و فروش آن, دادن وام و قرض, تعيين نرخ زر و سيم, دادن اعتبار, ضمانت اشخاص و شركتها و بنگاههاي خصوصي, نگهداري حسابها در خارج از كشور و تحصيل اعتبار در خارج و . . . امور ديگري از جمله موارد زير نيز به وظايف بانك ملي اضافه گرديد:
1-     عمليات بانكي خزانه دولت و صندوق ادارات و بنگاههاي دولتي و شهرداريها و موسسات وابسته به دولت و نگاهداري محاسبات آنها
2-     نقل و انتقال وجوه, دادن وام به دولت و موسسات عمومي و شهرداريها با مجوز مجلس شوراي ملي
3-     نشر اسكناس, حق نظارت و مداخله در امور ارزي كشور, حفظ موازنه ارزي و نظارت بر اجراي كليه قوانين و مقررات مربوط به ارز و نگهداري حساب درآمد و هزينه ارزي اعم از بازرگاني و غيربازرگاني
4-     بازرسي دفاتر و اسناد بانكهاي مجاز از نظر مقررات ارزي,عضويت در صندوق بين‌المللي پول و بانك بين المللي ترميم و توسعه
5-     جلب و جذب سرمايه‌هاي خارجي, سياستهاي پولي و اعتباري, حق نظارت بر ساير بانكها

پ- دستگاه خودپرداز (ATM)
دستگاهي است كه بدون نياز به اپراتور, عمليات برداشت از حساب توسط ملي كارت را به طور اتوماتيك انجام مي‌دهد. (در آينده, عمليات واريز نيز به وسيله اين دستگاه صورت مي‌گيرد) همچنين توسط اين دستگاه مي‌توان جهت انتقال از حساب به حساب ديگر و تغيير رمز ملي‌كارت و يا پرداخت قبوض خدمات همگاني كه مجهز به باركد مبلغ مي‌باشند, استفاده نمود.
اين دستگاه داراي 4 محفظه براي اسكناس‌هاي سالم و يك يا دو محفظه براي اسكناس‌هاي مرجوعي مي‌باشد. هر محفظه براي اسكناس‌هاي سالم, گنجايش 2000 قطعه اسكناس را داراست. (درصورتي كه اسكناسها از نوع 10.000 ريالي انتخاب گردند, كل موجودي صندوق معادل 80.000.000 ريال مي‌شود).
در حال حاضر اكثر دستگاههاي نصب گرديده از نوع NCR مدل Personas 86 ساخت كشور اسكاتلند مي‌باشد.
دارندگان ملی کارت می توانند علاوه بر دریافت وجه نقد ،از سایر خدمات و قابلیت خودپردازهای این بانک به شرح ذیل استفاده نمایند.
•    دریافت مانده حساب و پرداخت اقساط تسهیلات
•    تغییر رمز دارنده ملی کارت
•    دریافت صورتحساب مختصر (ده  گردش آخر حساب)
•    واریز وجه یا واگذاری چک از طریق خودپردازهای چند منظوره
•    انتقال وجه بین حسابهای مرتبط با کارت
•    انتقال وجه به کارتهای دیگر ( به منطور اطمینان خاطر مشتریان نام و نام خانوادگی ذینفع نمایش و در صورت تایید انتقال وجه انجام می شود.)
•    پرداخت قبوض خدماتی : آب ،برق،تلفن ثابت ، تلفن همراه ، گاز و قبوض شهرداری 
•    شارژ سیم کارتهای اعتباری تلفن همراه و شارژ مستقیم سیم کارت های اعتباری (Topup)
•    ضمنا دارندگان کارت سایر بانکهای عضو شتاب نیز می توانند از دریافت وجه و دریافت مانده حساب نیز بهره مند شوند.
•    صدور رمز دوم  کارت ( که در تلفنبانک و خریدهای اینترنتی مورد استفاده قرار می گیرد) وتغییررمز اول
•    انتقال وجه از کارتهای عضو شتاب به حساب های سیبایی بانک ملی ایران
•    با اتصال مرکز شتاب به سوئیچ کشورهای بحرین،قطر،کویت و .... دارندگان ملی کارت های جدید با کد  APACS که 6 رقم اول شماره کارت آنها 603799 است، می توانندعلاوه بر 4،009  خودپرداز مستقر در نقاط مختلف کشور، از خدمات خودپردازهای کشورهای مذکور استفاده نمایند.      
 راهنمای استفاده از دستگاه خودپرداز
  قسمت ورودی کارت(کارتخوان)
•    صفحه نمایش و صفحه کلید مشتری
•    کلیدهای عملیاتی اطراف صفحه نمایش برای انتخاب گزینه های مورد نظر
•    دریچه پرداخت وجه و محل خروج کاغذ رسید مشتری
 نحوه استفاده از دستگاه خودپرداز
ورود کارت: ابتدا کارت خود را از طرفی که با علامت مشخص شده است وارد ورودی کارتخوان نمایید.
انتخاب زبان: با ورود کارت به کارتخوان صفحه انتخاب زبان ظاهر می شود. در صورت انتخاب زیان فارسی کلیه پیام های سامانه به زبان فارسی و در غیر اینصورت به انگلیسی خواهد بود.
برای انتخاب زیان مورد نظر کلید مقابل آن را فشار دهید.
نکته امنیتی!: با توجه به اینکه برخی افراد سودجو با استفاده از عدم آگاهی اقشار مختلف مردم از زبان انگلیسی، با ترفندهای گوناگون از جمله سفارش خرید کالا، انجام امور خیریه و ... ضمن ترغیب به استفاده از منوی انگلیسی(لاتین) با دادن اطلاعات نادرست و گرفتن اطلاعات حساب ، از جمله موجودی حساب و ... اقدام به کلاهبرداری می نمایند، تأکید می نماید حتما از منوی فارسی(زبان اصلی شخص) استفاده شود.
ورود رمز: پس از انتخاب زبان فارسی،‌پیام ” لطفاً رمز کارت خود را وارد نمایی“ بر روی صفحه ظاهر می گردد. کد رمز خود را از طریق صفحه کلید وارد و سپس کلید Enter  را فشار دهید.
انتخاب نوع خدمت: پس از وارد نمودن شماره رمز، جدول انتخاب نوع خدمات روی صفحه کلید ظاهر می گردد .با فشار دادن کلید مقابل هر یک از خدمات می توانید عملیات مورد نظر را انخاب نمایید.
دریافت وجه: برای دریافت وجه با فشار دادن کلید مقابل گزینه ” دریافت وجه“ جدول انتخاب مبلغ ظاهر می شود. با فشار دادن کلید مقابل هر یک از مبالغ مورد نظر ، وجه درخواستی به شما پرداخت خواهد شد. در صورت انتخاب گزینه ” مبالغ دیگر “ در پیام بعدی مبلغ مورد نیاز را از طریق صفحه کلید وارد نمایید.
پس از تعیین مبلغ مورد درخواست پیام ” لطفاً‌چند لحظه صبر کنید“ روی صفحه ظاهر و سپس با نمایش پیام ” لطفاً کارت خود را بردارید“ ابتدا کارت شما از محل دریچه کارتخوان خارج و با نمایش پیام ” لطفاً‌وجه را فوراً‌بردارید“ وجه مورد درخواست شما از دریچه خروج پول به شما تحویل می گردد. در خاتمه نیز یک قطعه رسید چاپ و ارائه می گردد.
تذکر: چنانچه در برداشتن ملی کارت یا وجه نقد ارائه شده تأخیر نمایید کارت یا وجه به داخل دستگاه برگشت داده می شود.
توجه: دستگاه های خودپردازی که با اسکناس 50 هزار ریالی پولگذاری می شوند امکان پرداخت مبلغ تا سقف 2 میلیون ریال در هر نوبت وجود دارد. بدین منظور با انتخاب گزینه ” مبالغ دیگر“ مبلغ درخواستی را تا سقف 2 میلیون ریال از طریق صفحه کلید وارد نمایید.
در مورد دستگاههایی که فاقد اسکناس 50 هزار ریالی می باشند ، در برخی از دستگاه ها تا سقف 800 هزار ریال و در برخی دیگر تا سقف 200ر1 هزار ریال در هر مرحله قابل پرداخت می باشد.
اعلام مانده حساب: با فشردن کلید مقابل گزینه ” اعلام مانده“ در منوی انتخاب نوع خدمات،‌می توانید از موجودی حساب خود مطلع شوید. در صورت انتخاب گزینه ”چاپ“ دستگاه یک قطعه رسید حاوی اطلاعات مربوط به میزان موجدی و شماره حساب مرتبط با کارت و شماره مشتری چاپ و ارائه می نماید. در صورتیکه گزینه ” رویت“ را انتخاب نمایید،‌این اطلاعات بر روی صفحه نمایش دستگاه ظاهر خواهد شد.
عملیات رمز: به منظور تغییر رمز اصلی کارت  ( رمز اول ) و یا تخصیص رمز تلفنبانک (رمز دوم کارت) گزینه عملیات رمز را انتخاب نمایید. صفحه دیگری حاوی دو گزینه نمایش داده می شود. گزینه اول را جهت تغییر رمز اصلی کارت و گزینه دوم را برای تخصیص یا تغییر رمز تلفنبانک انتخاب نمایید.
تغییر رمز اصلی (رمز اول): با فشار دادن کلید مقابل گزینه ” تغییر رمز“ می توانید رمز کارت خود را  تغییر دهید. در این صورت باید رمز جدید خود را به صورت یک عدد چهار رقمی از طریق صفحه کلید وارد نمایید . عدد رمز جهت تأیید دوباره سوال می شود که باید همان عدد را مجدداً وارد نمایید.
در صورت صحت انجام عملیات پیغام ” تراکنش با موفقیت انجام شد“ ظاهر می شود. رمز جدید را از بین اعداد چهار رقمی که احتمالی فراموشی آن کمتر است انتخاب نمایید.
تخصیص یا تغییر رمز تلفن‌بانک (رمز دوم ): با فشار دادن کلید مقابل گزینه ” تخصیص یا تغییر رمز دوم“ می توانید رمزتلفنبانک (رمز دوم کارت) خود را تعیین وی یا تغییر دهید. یک عدد (پنج تا دوازده رقمی) به عنوان رمزتلفنبانک خود انتخاب و از طریق صفحه کلید وارد نمایید. عدد رمز جهت تأیید دوباره توسط دستگاه سوال می شود که باید رمز انتخابی خود را مجدداً‌وارد نمایید. در صورت صحت انجام عملیات پیغام ” تراکنش با موفقیت انجام شده“ ظاهر می شود.
رمز تلفن‌بانک جهت استفاده از تلفنبانک سیبا (2784-021 ) و همچنین خریدهای اینترنتی مورد استفاده می‌باشد.
پرداخت قبوض: با انتخاب گزینه ” پرداخت قبوض“ پیغام ” شناسه قبض خود را وارد نمایید“ ظاهر می شود. شناسه قبض و شناسه پرداخت چاپ شده بر روی قبض و مبلغ آن را وارد نمایید. اطلاعات قبض شامل نوع قبض و شناسه قبض و مبلغ آن بر روی صفحه نمایش و در صورت تأیید ، قبض شما پرداخت و رسید پرداخت آن توسط دستگاه چاپ و ارائه می گردد.
شارژ سیم کارت: با انتخاب این گزینه، جدول مربوط به سیم کارت های مختلف روی صفحه نمایش می شود. سیم کارت خود را انتخاب نمایید. پس از انتخاب نوع سیم کارت ، جدول مبالغ شارژ نمایش می شود. مبلغ مورد نظر را انتخاب نمایید. پس از تأیید نهایی قبض رسید توسط دستگاه چاپ و ارائه می شود که حاوی اطلاعات مربوط به شماره سریال و رمز جهت شارژ نمودن سیم کارت می باشد.
 صورتحساب مختصر: با انتخاب این گزینه صورت 10 تراکنش آخر حساب مرتبط با کارت شما همراه با اطلاعات مختصر بر روی قبض رسید مشتری چاپ و ارائه می شود.
توجه: در حال حاضر امکان دریافت صورتحساب مختصر بیش از یک بار در طول شبانه روز امکانپذیر نمی باشد.
انتقال وجه: با انتخاب گزینه ” انتقال وجه“ می توانید مبلغی را از حساب خود به یکی دیگر از حساب های مرتبط با کارت خود و یا ملی کارت دیگر ویا کارت سایر بانک های عضو شبکه شتاب منتقل نمایید. نام و نام خانوادگی انتقال گیرنده ، شماره حساب و مبلغ مورد نظر توسط دستگاه نمایش داده می شود و در صورت تأیید انتقال وجه انجام وی یک قطعه رسید توسط دستگاه چاپ و ارائه می شود ، سقف انتقال وجه درون بانکی ( ملی به ملی ) از طریق خودپرداز "ATM " نامحدود می باشد.
واریز وجه: تعداد زیادی از دستگاههای خودپرداز بانک ملی ایران از نوع چند منظور(Full Function) است و مشتریان می توانند با مراجعه به یکی از این دستگاهها جهت واریز وجه نقد یا واگذاری چک به حساب خود اقدام نمایند. بدین منظور گزینه ”واریز وجه“ را انتخاب نموده و مبلغ چک یا وجه واریزی را وارد نمایند. یک قطعه قبض توسط دستگاه چاپ و همراه یک پاکت ارائه می شود. وجه نقد یا چک مورد نظر را همراه قبض داخل پاکت قرار داده و با زدن کلید ادامه ، پاکت را از طریق دریچه دریافت پاکت به دستگاه تحویل دهید. در پایان یک قطعه قبض رسید توسط دستگاه چاپ و ارائه می شود. روز بعد، محتوی پاکت توسط شعبه کنترل و وجه واگذاری به حساب واریز می شود. چکهای واگذاری به دستگاه نیز پس از وصول به حساب منظور خواهد شد.
16-2- عمليات حسابداري دستگاه PIN PAD
1- عمليات واريز به حساب:
الف) در صورتي كه واريز وجه در شعبه صاحب حساب انجام شود: